იგი ამ საზრისს ხედავს უფლის წიაღში საუკუნო ცხოვრებაში, რასაც სხვაგვარად უწოდებს გადარჩენას. პირველ ყოვლისა ეს ნიშნავს უფლის არსებობის ურყევ რწმენას, რომ იგი არა მხოლოდ შესაქმის პირველწყაროა, არამედ თავად არის შესაქმე, რომელშიც შესაძლებელია ყოველი არსების არსებობა, რომელშიც შესაძლებელია ჭეშმარიტებისა და მასში მატერიალური სამყაროს სრულფასოვანი შეცნობა. მეორე ვარაუდობს, რომ ამქვეყნიური ცხოვრება არ წარმოადგენს თვითკმარ ფასეულობას, არამედ აუცილებელ პირობას, ყოფიერების ცვალებადი ფორმიდან უფალთან სრულქმნილებაში გადასვლისათვის. ქრისტიანული აზროვნებისათვის სრულიად უცხოა ათეისტების არაბუნებრივი მოწოდება: «გჯეროდეს ადამიანო, შენ საუკუნო სიკვდილი გელის!» რადგან მასში ადგილი აღარ რჩება სიცოცხლისთვის, რომელშიც და შესაძლოა მხოლოდ მასში ძალუძს აზრს განხორციელება.

ქრისტიანული რწმენის არსი ორიოდ სიტყვით გამოიხატება «ქრისტე აღსდგა!», რამეთუ მასში ჩადებულია მთელი უსასრულობა და ამავდროულად ცხოვრების სრულიად კონკრეტული პერსპექტივა. ეს აზრი გახლავთ ბაძვა ქრისტესი და მასთან მიახლება, განღმრთობა, თეოზისი. რას ნიშნავს ზემოთქმული? თუკი მოკლედ ვუპასუხებთ, ეს გახლავთ სრულყოფილება კენოტიურ (ბერძ. — თვითდათრგუნვა) სიყვარულში, როგორც ღმერთის არსების შემადგენელში, რადგან «სიყვარული არს ღმერთი. მოყვარე თანაარს ღმერთში და უფალი მასში» (1ინ.4;16). ამ მდგომარეობის შესახებ დაწვრილებით საუბრობს პავლე მოციქული გალათელთა მიმართ, როდესაც ჩამოთვლის უფლისა და ადამიანურ ქმედებათა ნაყოფთ, როგორიცაა სიყვარული, სიხარული, მშვიდობა, მოთმინება, გულმოწყალება, თავმდაბლობა, თავშეკავება.. (გალ.5;22-23). მეორე ეპისტოლეში მოციქული შემდეგი სიტყვებით აღწერს ამ მდგომარეობას: «არ უნახავს თვალს და არ გაუგია ყურს, ადამიანის გულს ჯერ არ უგრძვნია, თუ რას უმზადებს უფალი მის მოყვარულს» (1კორ. 2;9). როგორც ვხედავთ, მოციქული იმის შესახებ წერს, რომ სულიერად განწმენდილი, ვნებათაგან განკურნებული, ე.ი. სულიერად ჯანმრთელი ადამიანი სიხარულში, სიყვარულსა და სულიერ სამყაროში იმყოფება, თანამედროვე ენით რომ ვთქვათ, ბედნიერია. არა შემთხვევითი, წუთიერი, ნერვებისა და ფსიქიკის მოქმედებებით ხარობს იგი, არამედ «ახალი ადამიანის» სულისათვის ჩვეული და ამის გამო განუყოფელი და უსასრულო ბედნიერებით. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ, ქრისტიანული სწავლებით, თავისთავად ეს მდგომარეობა არ წარმოადგენს მიზანსა და ცხოვრების საზრისს ადამიანისთვის. იგი ერთ-ერთი შედეგია მიზნამდე მიღწევისა. მიზანი კი ხსნა, განღმრთობა, უფალთან ერთობა გახლავთ, რომელშიც ადამიანი სრულად ამჟღავნებს თავის თავს, ემსგავსება უფალს.

სიყვარულში სრულყოფილება არა მხოლოდ ზნეობრივი და ემოციური სიკეთეა ადმიანისათვის. სიყვარული არანაკლები ხარისხით წარმოადგენს სრულყოფილ «ინსტრუმენტს» ჭეშმარიტებისა და მიწიერი სიცოცხლის შეცნობისათვის. შემთხვევითი არ გახლავთ, რომ ის რჩეულნი, ვისაც ეკლესიამ განსაკუთრებული სულიერი უბიწობისათვის «ღირსი»‘ უწოდა, სულიერ ცხოვრებას ჭეშმარიტ ფილოსოფიას უწოდებდნენ, ხელოვნებას ხელოვნებათა შორის, მეცნიერებას მეცნიერებათა შორის. ასე იმიტომ სახელდებდნენ, რომ მართებული ასკეზა, რომელიც აღადგენს სულისა და უფლის ერთობას, აუწყებს ადამიანს ჭეშმარიტებას, უხრწნელი სილამაზის ჭვრეტის საშუალებას აძლევს და შეამეცნებს ყველა ქმნილების არსს. ეკლესიური გამოცდილება სრული სიცხადით მოწმობს, რომ ადამიანის სულიერი სრულყოფილება, რისკენაც სახარება მოგვიწოდებს, მეოცნებეთა ფანტაზია კი არ გახლდათ, არამედ მსოფლიო ისტორიის მსვლელობისას მრავალგზის დამოწმებული ფაქტი, რეალობა, რასაც დღემდე სთავაზობს ჭეშმარიტების მაძიებელ ადამიანს, როგორც ყოფიერების ერთადერთ გონივრულ მიზანს.

ბუნებრივია, ყოფიერების საზრისის ამგვარი აღქმა მიუღებელია წარმართული სამყაროსთვის. რომლის არსი ასე გამოხატა ეკლესიის პირველმა ღვთისმეტყველმა: «ყველაფერი, რაც არსებობს სამყაროში, ხორციელი ვნებანი (სიამოვნების წყურვილი; გრძნობადი, ესთეტიური, ინტელექტუალური ლტოლვა) ხედვითი ვნებანი (სიმდიდრის წყურვილი), ამპარტავნება (ძალაუფლებისაკენ, დიდებისაკენ სწრაფვა) არ მოდის მამისაგან, არც იმ სამყაროდან» (ინ.2;16). ქვენა სამყაროს ფსიქოლოგიური ბაზას განასახიერებს «სტრაუსის სინდრომი» — უარყოფა ერთადერთი უდაო აუცილებლობისა — სიკვდილისა. ამიტომ მიმართავს ქვენა სამყარო ადამიანურ ძალებს ზემოთმოყვანილი «სიკეთეების» მოპოვებისაკენ. მიუხედავად იმისა, რომ ნათელია, თუ რა მსწრაფლ განქარდება ყველა ეს სიკეთე, როცა მას სიკვდილი ეხება, ამა სოფლისთვის ისეთი იდეალი, რომელიც სცდება ამქვეყნიური ცხოვრების ინტერესებს, იდეალი, ჯვარცმული ამ ცხოვრებაში, პავლე მოციქულის სიტყვებით, სიშლეგეა და ცდუნება. (1კორ.1;23).

ყოფიერების ქრისტიანული აზრი, რომელიც გულისხმობს ადამიანის მიერ ჯერ კიდევ ამა სოფელში ღვთიური სულიერი ფასეულობების მოპოვებას და შემდეგ ჭეშმარიტ აღდგომას უფალში საუკუნო ცხოვრებისათვის, მიუღებელია და შეურიგებელ წინააღმდეგობაში მოდის ე.წ. ათეისტური ჰუმანიზმის იდეალებთან.

უაღრესად საინტერესო და საჭიროა იმ სულიერი საწყისების გაანალიზირება. საიდანაც ქრისტიანული იდეალის უარყოფა მომდინარეობს. ეჭვსგარეშეა, ეს საწყისები უფრო სულიერი და არარაციონალური პლასტებიდან მოდიან. ამაში გვარწმუნებს ქვემოთმოყვანილი შეხედულებანი.

პირველი. ყოველმა მართებულმა თეორიამ ორი ძირითადი მოთხოვნა მაინც უნდა დააკმაყოფილოს: უნდა გააჩნდეს დამადასტურებელი ფაქტები და უნდა იყოს დამარწმუნებელი (ცხადია, წინააღმდეგობრივი არ უნდა იყოს). ის, რომ ქრისტიანობა ამ პირობებს აკმაყოფილებს, ნათელია. რაც შეეხება ათეიზმს, მას არ გააჩნია (პრინციპში, როგორ უნდა გააჩნდეს) არც უფლის არარსებობის ფაქტები, არც პასუხი მისთვის მთავარ კითხვაზე: «რა უნდა გააკეთოს ადამიანმა, რომ დარწმუნდეს ღმერთის არარსებობაში?» უფრო ზუსტად, ათეიზმი ვალდებულია აღიაროს სრული თანხმობა რელიგიასთან იმ საკითხში, რომ ცხოვრების საზრისის მაძიებელი ადამიანისათვის არსებობს ერთადერთი, რელიგიური გზა, რათა იპოვნოს, ან ვერ იპოვნოს იგი.

მეორე. ქრისტიანობა ადამიანს იმგვარ იდეალს სთავაზობს, რომლის დარიც არცერთმა რელიგიამ არ უწყის — სუფთა, უანგარო სიყვარულს. ამგვარი ქრისტესმიერი სიყვარული წარმოადგენს უზენაეს სიკეთეს (პლატონის ტერმინოლოგიიას თუ გამოვიყენებთ), ბედნიერებას (ტერმინით …. …) და სულიერი ადამიანის ნეტარებას. იმავდროულად, იგი საშუალებაა ღმერთისა და ყოველი ხორციელი არსების ჭეშმარიტი შეცნობისათვის. ის, რომ სრულქმნილი სიყვარული რეალურად მიიღწევა, ფანტაზიის ნაყოფი არ გახლავთ, რასაც გვიმოწმებს ეკლესიის ისტორია, წმინდანთა ცხოვრება. მაშ რატომ უარყოფს მას მსოფლიო ასეთი გამძვინვარებით? რატომ განაგდებენ ადამიანთა გონებიდან მას ცეცხლითა და მახვილით? განა ცხოვრების საზრისის ქრისტიანული იდეალის ამგვარი მძვინვარე უარყოფა არ მიუთითებს პირველწყაროსაკენ?

მესამე. საზოგადოებისთვის ცნობილი, ე.წ. «პასკალის სანაძლეო». ჭეშმარიტად, ქრისტეს აღიარება, თუკი ადამიანს ამ ცხოვრებაში არ ავართმევთ რაიმე სასრგებლოსა და გონივრულს, ამავე დროს მას აძლევს კეთილდღეობისა და მარადიულობის სრულ იმედს, თუკი ქრისტე არის ღმერთი და მხსნელი. და პირიქით, ქრისტეს, როგორც იდეალისა და ცხოვრების საზრისის უარყოფა არაფრით ამდიდრებს ადამიანის მიწიერ ცხოვრებას, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუკი ღმერთი არსებობს, ყველაფერ მარადიულს აკარგვინებს მას. შედეგად, ქრისტიანად ყოფნა სარფიანი გათვლაა, ქრისტიანული ცხოვრების არსის უარყოფა კი უგუნურებაა. მაშინ, რატომ უარყოფენ ამგვარ აზრსაც კი?

ქრისტიანობის უარყოფა ხდება არა ადამიანურ ბუნებასთან და სიცოცხლესთან მისი შეუთავსებლობის გამო. მიზეზი სულ სხვაა. მას განეშორებიან წარმართული სამყაროს ცხოვრების მიზნებთან მისი წინააღმდეგობისათვის. სიამოვნებათა სამყაროსათვის სიმდიდრე და დიდება წარმოადგენს ცხოვრების მიზანს, ქრისტიანობისათვის კი — ჩამოთვლილი ვნებანი იწვევს იმედგაცრუებას, ტანჯვასა და უცილობელ სულიერ და ფიზიკურ სიკვდილს. წარმართთათვის ცხოვრების მიზანი — ამქვეყნიური სიკეთეა, ქრისტიანობისათვის — სულიერი სიკეთე: სიყვარული, სულიერი სიმშვიდე, სიხარული, სუფთა სინდისი, სულგრძელობა, ყველაფერი ის, რასაც შეიძლება ადამიანი სამუდამოდ ფლობდეს. და ბოლოს, წარმართობისათვის აუტანელია თვით ქრისტიანობის სიწმინდე, როგორც სინდისის ქენჯნა მოუნანიებელისათვის, ვით ზარების რეკვა, რომელიც ჭეშმარიტებას ახსენებს. არ არის შემთხვევითი, რომ 1917 წლის რევოლუცია ასეთი გაშმაგებით ებრძოდა ზარებს რუსეთში.