ბერძნული და ლათინური სიტყვები Paradoseis, Traditio ქართულად ითარგმნება როგორც გარდამოცემა. ახალ აღთქმაში სიტყვა გარდამოცემა, Paradoseis, გვხდება: იოან.17:8; 1კორ.11:1-2; 2თეს.2:15; და სხვა ტექსტებში. ცნობილია, რომ ახალი აღთქმის კანონი საბოლოოდ IV საუკუნეში ჩამოყალიბდა, თუმცა აპოკალიფსისი ანუ გამოცხადების წიგნი მეხუთე-მეექვსე საუკუნემდე არ იყო ეკლესიის მიერ ბოლომდე აღიარებული. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ახალი აღთქმა კი არ იყო განმსაზღვრელი წყარო ჭეშმარიტებისა, არამედ მოციქულთა მოწაფეებისა და წმინდა მამების ის სულიერი გამოცდილება და სულიერი ინტუიცია, რომელიც ეკლესიაში წმიდა სულის მოქმედებით, ცხოვრებით ვლინდებოდა და ვლინდება დღესაც. მართლმადიდებლური მოძღვრების თანახმად, წმინდა წერილი გარდამოცემის ნაწილია და არა ქრისტიანული საღვთისმეტყველო და სულიერი საფუძვლების ცალკე არსებული წყარო. წმინდა გარდამოცემა და წმინდა წერილი არ უპირისპირდება ერთმანეთს და მათი ურთიერ თგამომრიცხავ საღვთისმეტყველო წყაროებად მიჩნევა მცდარი სტერეოტიპია. როგორც ვლადიმერ ლოსკი აღნიშნავს, გარდამოცემა წმიდა სულის ცხოვრებაა ეკლესიაში. წმიდა გარდამოცემის ეს დეფინიცია ზუსტად გამოხატავს იმ აზრს, რომ გარდამოცემა წმინდა სულის ცოცხალი მოქმედებაა დედამიწაზე არსებულ ქრისტეს სხეულში: წარსულში, მომავალსა და აწმყოში. იოანე მეენდორფი ხაზს უსვამს, რომ გარდამოცემა საკრამენტული მემკვიდრეობაა წმინდათა ურთიერთობისა ისტორიაში, ცნობილი საზრისით, ეს არის თვით ეკლესია. გარდამოცემა არის ეკლესიაში ღვთის მუდმივი მყოფობის დამადასტურებელი და გამომხატველი რეალობა. ეპისკოპოსი კალისტოს უეირი წერს, რომ მართლმადიდებლები ხშირად ლაპარაკობენ გარდამოცემაზე. რა იგულისხმება სიტყვა გარდამოცემაში? ყოფით სასაუბრო ენაზე გარდამოცემა ნიშნავს მოსაზრებას, რწმენას, ადათ-წესებს, რომელიც მემკვიდრეობით გადაეცათ შთამომავლებს წინაპრებისაგან. ამ მნიშვნელობით, ქრისტიანული გარდამოცემა არის რწმენა და პრაქტიკა, რომელიც მოციქულებმა მიიღეს იესო ქრისტესაგან, რაც მოციქულთა დროიდან გადაეცემოდა თაობიდან თაობას. მაგრამ მართლმადიდებლური თვალსაზრისით, გარდამოცემა ნიშნავს უფრო კონკრეტულსა და სპეციფიკურს: წმინდა წერილს, მრწამსს, საეკლესიო კრებების დადგენილებას ანუ ეკლესიის კრებსით აზრს, წმინდა მამათა საღვთისმეტყველო ნაშრომებს, კანონს, ლიტურგიკულ წიგნებს, ხატებს; სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გარდამოცემა არის დამოძღვრების ანუ სწავლების, საეკლესიო მმართველობის, სულიერებისა და ხელოვნების მთელი სისტემა, რომელიც მართლმადიდებლობამ შეიმუშავა საუკუნეების განმავლობაში. დღევანდელი მართლმადიდებელი ქრისტიანები საკუთარ თავს წარსული სიმდიდრის მემკვიდრეებად და მფლობელებად თვლიან. მათ საკუთარ მოვალეობად მიაჩნიათ მომავალი თაობებისათვის ამ მემკვიდრეობის სრულად და დაცულად გადაცემა. ეპისკოპოსი კალისტოს უეირი ხაზს უსვამს იმას, რომ ბიბლია გარდამოცემის ნაწილს შეადგენს. ზოგჯერ გარდამოცემას განსაზღვრავენ როგორც იესო ქრისტეს სიტყვიერ სწავლებას, რომელიც არ იქნა დაფიქსირებული წერილობითი სახით ქრისტეს მოწაფეების მიერ. აღსანიშნავია, რომ არა მხოლოდ არამართლმადიდებელი, არამედ მართლმადიდებელი ავტორები საუბრობენ წმინდა წერილსა და წმინდა გარდამოცემაზე, როგორც ქრისტიანული სწავლების, რწმენის ორ სხვადასხვა წყაროზე. სინამდვილეში არის მხოლოდ ერთი წყარო, რადგანაც წმინდა წერილი თვით გარდამოცემაში მყოფობს, არსებობს. გარდამოცემისა და წმინდა წერილის ერთმანეთისგან გამოყოფა და ერთმანეთთან დაპირისპირება ნიშნავს მათ გაუფასურებას.

პროტესტანტი ავტორი ალისტერ მაკგრატი წერს, რომ ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებაში გარდამოცემასთან დაკავშირებით არსებობს სამი ძირითადი შეხედულება: 1) ერთი წყაროს თეორია; 2) ორი წყაროს თეორია; 3) გარდამოცემის სრული უარყოფა. ერთი წყაროს თეორიაში ა. მაკგრატი გულისხმობს გარდამოცემას როგორც წმინდა წერილის ინტერპრეტაციის, ანუ განმარტების ტრადიციულ მეთოდს. მისი აზრით, ღვთისმეტყველება ეფუძნება წმინდა წერილს და გარდამოცემა მხოლოდ და მხოლოდ ნიშნავს წმინდა წერილის განმარტების ტრადიციულ მეთოდს. ა. მაკგრატის მტკიცებით, მეორე საუკუნის პატრისტიკული პერიოდის ღვთისმეტყველებმა (მაგალითად, ირინეოსმა) განავითარეს იდეა წმინდა წერილის განმარტების სანქცირებული მეთოდის შესახებ, სხვადასხვა საკამათო საკითხის საპასუხოდ, რომლებიც წამოიჭრა ადრეულ ეკლესიაში, განსაკუთრებით გნოსტიკოსების მხრიდან. ერთი წყაროს თეორია მიღებულ იქნა მაგისტრული რეფორმატორების (მარტინ ლუთერის, ვილრიჰ ცვინგლის) მიერ, რომელთა შეხედულებით, ბიბლიის ტრადიციული განმარტების მეთოდის მიხედვით ჩამოყალიბებული მოძღვრება (დოგმატი წმინდა სამების შესახებ, ჩვილთა ნათლისღება…), შესაძლებელია ქრისტიანობამ შეინარჩუნოს, თუ ეს სწავლება არ ეწინააღმდეგება წმინდა წერილს. აქედან გამომდინარე, ა. მაკგრატის აზრით, მცდარია აზრი იმის შესახებ, რომ მაგისტრული რეფორმატორები საკუთარ თვალსაზრისს ეკლესიის კრებსით აზრზე მაღლა აყენებდნენ და იმყოფებოდნენ ინდივიდუალიზმის გარკვეულ ფორმაში. უნდა აღვნიშნოთ, რომ მარტინ ლუთერმა და მაგისტრული რეფორმაციის სხვა წარმომადგენლებმა სამების დოგმატი და ჩვილთა ნათლისღება არ უარყვეს. XIV-XV ს.-ში გამოიკვეთა გარდამოცემის ერთი წყაროს თეორიისაგან განსხვავებული შეხედულება, რომელსაც ორი წყაროს თეორია ეწოდება. ამ თეორიში გარდამოცემა მოიაზრება როგორც ცალკე წყარო გამოცხადებისა, რომელიც ავსებს, ემატება წმინდა წერილს. გარდამოცემის ორი წყაროს თეორიის თანახმად, ღვთისმეტყველება ეფუძნება ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელ ორ წყაროს: წმინდა წერილსა და დაუწერელ გარდამოცემას. სარწმუნოებრივი საკითხები, რომელთა დასაბუთება შეუძლებელია ბიბლიით, უნდა დადასტურდეს სიტყვიერი გარდამოცემით. ამ პოზიციაზე იდგა კათოლიკეთა ტრიდენტის კრება (1545წ), რომლის ამოცანა იყო პროტესტანტული რეფორმის კონტრრეფორმის განხორციელება. ალისტერ მაკგარატი აღნიშნავს, რომ მეორე ვატიკანის კრებამ (1962-1965წ) უარყო ორი წყაროს თეორია და როგორც ჩანს, მიიღო ერთი წყაროს თეორია.

არსებობს გარდამოცემის სრული უარყოფის თეორიაც, რომლის თანახმადაც, არ არის საჭირო გარდამოცემა. რადიკალური რეფორმატორების აზრით (ტომას მიუნსტერი, კასპარ შვენკფელდი, სებასტიან ფრანკი,) ყოველ ქრისტიანს სულიწმინდის შთაგონებითა და ხელმძღვანელობით შეუძლია წმინდა წერილის განმარტება. ასეთი შეხედულების საფუძველზე გზა მიეცა ბიბლიის ინტერპრეტაციის ინდივიდუალიზმს, რომელიც კონკრეტული ადამიანის პირად მოსაზრებას ეკლესიის კრებსით აზრზე მაღლა აყენებს. მარტინ ლუთერის მოღვაწეობის კონტექსტს ანუ გარემოებას, ვითარებას თუ გავითვალისწინებთ, გასაგები ხდება, თუ რატომ იყო მისი ერთ-ერთი მთავარი საღვთისმეტყველო საფუძველი და პროტესტის გამომხატველი ლოზუნგი “Sola Scriptura”. დიაკვანი ჯონ ვაიტფორდის შეხედულებით, მარტინ ლუთერი დაუპირისპირდა გარდამოცემის ბოროტად გამოყენებას, რომელსაც მე-16 საუკუნის პაპიზმი განასახიერებდა. ლუთერს სჭირდებოდა მტკიცე საფუძველი პაპიზმთან დასაპირისპირებლად და კათოლიკურ ეკლესიაში რეფორმის გასატარებლად. ასეთ საფუძვლად ლუთერმა წმინდა წერილი მიიჩნია, თუმცა ის არასოდეს სარგებლობდა მხოლოდ წმინდა წერილით და გარდამოცემაზე უარი არ უთქვამს. მ. ლუთერი ცდილობდა მოეცილებინა მაშინდელი რომაული გარდამოცემის შელახული ნაწილი. სამწუხაროდ, ლუთერის რიტორიკა მის პრაქტიკაზე ძლიერი აღმოჩნდა და როგორც უკვე ითქვა, უფრო რადიკალურმა რეფორმატორებმა იდეა — „Sola Scriptura” _ მხოლოდ წმინდა წერილი, სრულ აბსურდამდე მიიყვანეს, რაც გამოიხატებოდა გარდამოცემის სრულ უარყოფაში.

გარდამოცემის მართლმადიდებლური განსაზღვრება ალისტერ მაკგრატის მიერ ხსენებული სამი თეორიის ფარგლებში ვერ თავსდება. რადგან, როგორც უკვე ვთქვით, „გარდამოცემა წმიდა სულის ცხოვრებაა ეკლესიაში“, რაც გულისხმობს, რომ გარდამოცემა ეხება ეკლესიის ყველა ასპექტს. გარდამოცემა არ შეიძლება დაყვანილ იქნას მხოლოდ წმინდა წერილის საქნქცირებული განმარტების მეთოდამდე, არც წმინდა წერილის შემავსებელ წყარომდე, ხოლო გარდამოცემის სრული უარყოფა აბსურდია. წმინდა წერილი გარდამოცემის განუყოფელი ნაწილია, წმინდა წერილი ეკლესიის კრებსითი აზრის პროდუქტია, წმინდა წერილი ადამიანის ორგულობისა და ურწმუნოების საპასუხოდ მოცემული ღვთის წყალობაა დაცემული კაცობრიობისათვის.

როგორც იოანე მეენდორფი წერს, წმინდა წერილი არის სავსე და გასრულებული, რომელიც გულისხმობს გარდამოცემას არა როგორც დამატებას, არამედ როგორც იმ წიაღს, რომელშიც ის, ანუ წმინდა წერილი ხდება გასაგები და გააზრებული. რაც შეეხება წმინდა წერილის განმარტების მართლმადიდებლურ მეთოდს, უნდა ითქვას, რომ ადრეულ ეკლესიაში ალექსანდრიული და ანტიოქიური სკოლების ორი საღვთისმეტყველო ტრადიცია ჩამოყალიბდა. მათი ეგზეგეზა განსხვავდებოდა. ალექსანდრიული სკოლის მეთოდი იყო წმინდა წერილის ალეგორიული განმარტების ტრადიცია, ხოლო ანტიოქიურისა _ პირდაპირი მნიშვნელობით განმარტების მეთოდი. ანტიოქიური სკოლა ალეგორიზმის ნაცვლად განმარტებას იწყებდა ისტორიით, ანუ ტექსტის პირდაპირი მნიშვნელობით, რომელიც შეესაბამებოდა ისტორიულ რეალობას და ამის შემდეგ გადადიოდა ტექსტის აღმატებულ აზრზე, თეორიაზე. ანტიოქიური განმარტების მეთოდის მიხედვით, უპირატესობა ენიჭება ტექსტის პირდაპირ მნიშვნელობასა და ადამიანურ ელემენტს, ალექსანდრიელი ეგზეგეტები კი იწყებდნენ სინთეზით. ისინი ეძებდნენ ტექსტების საერთო მნიშვნელობას, რომ გაეგოთ კონკრეტული საკითხის უფრო ღრმა შინაარსი, დედააზრი. აქ უპირატესობა ენიჭებოდა ღვთაებრივ ელემენტს. ვ. ბოლოტოვის აზრით, ალექსანდრიის სკოლას ემუქრებოდა საშიშროება იმისა, რომ შესაძლოა მას საკუთარი სახარება შეექმნა, ხოლო ანტიოქიის სკოლა შესაძლოა დარჩენილიყო სახარების პირდაპირი მნიშვნელობის ჩარჩოში(ბუკვალიზმში) და დავიწყებოდა, რომ ისტორიას უნდა მოჰყვეს თეორია. თუმცა ეს ორი სკოლა ერთმანეთის დაპირისპირების მიზნით არ შექმნილა და მათი თვითმიზანი არასოდეს ყოფილა ერთმანეთთან კონფრონტაცია. სწორედ გარდამოცემა, ასე ვთქვათ, არეგულირებდა შესაძლო უთანხმოებას ამ ორი სკოლის ტრადიციებს შორისაც “Consensus Partum” — ის, ანუ მამათა შეთანხმების მეშვეობით, რაც აყალიბებდა ეკლესიის კრებსით აზრს, ხოლო მამათა პირადი აზრი, რომელიც არ იყო საყოველთაო, ითვლებოდა და დღესაც მიიჩნევა თეოლოგუმენად, ანუ პიროვნებების მოსაზრებად, რომელიც ეკლესიის მიერ შეფასებულია არასანქცირებულ საღვთისმეტყველო აზრად. თუმცა წმინდა მამების პირადი აზრიც კი, რომელიც სცდება ეკლესიის საყოველთაო აზრს და სწავლებას, დოგმატს ალბათ უნდა ჩაითვალოს ცდომილებად. სწავლებით ასპექტში, დოგმატურ საკითხსა და სხვა საკითხშიც, წმინდა გარდამოცემა არის ეკლესიის კრებსითი აზრი და არა პირადი აზრი, ანუ თეოლოგუმენა რომელიმე წმინდა მამისა. ოტი ბუნაჩოს მიაჩნია, რომ მართლმადიდებლობა განასხვავებს წმინდა გარდამოცემასა და ზოგადად გარდამოცემას. საეკლესიო კრებების საყოველთაო კრებსითი დადგენილება არის წმინდა გარდამოცემა.

იესო ქრისტე ეუბნება მოციქულებს: „…და აჰა მე თქვენთანა ვარ დღემუდამ, ვიდრე ქვეყნის დასასრულამდე“; სხვა თარგმანში: „…აჰა, მე თქვენთანა ვარ დღენიადაგ საუკუნის აღსასრულამდე“ (მათ.28:20). იესო ქრისტეს ამ სიტყვებში არის დაპირება, რომ ის მუდამ, ყოველთვის იქნება თავის მოწაფეებთან, მიმდევრებთან, მორწმუნეებთან, თავის ეკლესიაში. ამრიგად, ეკლესიის დაფუძნების დღიდან არ ყოფილა ისტორიაში პერიოდი, რომ ეკლესიას შეეწყვიტა არსებობა. პროტესტანტებისაგან მოისმენთ აზრს იმის შესახებ, რომ მოციქულთა გარდაცვალების შემდეგ ეკლესიამ ნელ-ნელა და საბოლოოდ კონსტანტინე დიდის პერიოდიდან დაწყებული გადაუხვია ჭეშმარიტებას. რეფორმაცია, მათი აზრით, სამოციქულო საწყისებთან დაბრუნებაა და არა მხოლოდ XVI საუკუნეში არსებულ პაპიზმთან დაპირისპირება. ქრისტემ კი თქვა, რომ ეკლესიას ვერ დაძლევენ ჯოჯოხეთის ბჭენი (მათ.16:18) და ამიტომაც ჭეშმარიტი ეკლესია ყოველთვის არსებობდა და იარსებებს.

პირველი სამი საუკუნის განმავლობაში დევნილი ქრისტიანობის გავრცელება და ეკლესიის სიმტკიცე ისტორიკოსებისათვის რაციონალურად გაუგებარი ფენომენია. ადრეული ქრისტიანობა გავრცელდა და დაფუძნდა ისეთ გარემოებაში, რომელშიც მას არავითარი პოლიტიკური, რელიგიური, სოციალური და ეკონომიკური მხარდაჭერა რომის იმპერიისგან არ ჰქონია. პირიქით, ქრისტიანობა იყო პოლიტიკურად მიუღებელი, რელიგიურად არალეგალური (religio ilicita), სოციალურად საეჭვო, ეკონომიკურად ღარიბი. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ქრისტიანები მხოლოდ გაუნათლებლები და ღარიბები იყვნენ. ბევრი განათლებული და არისტოკრატიც ხდებოდა ქრისტიანი. პავლე მოციქული ამბობს ფილიპელთა მიმართ წერილში: „მოგიკითხავს ყველა წმინდა და უფრო მეტად კეისრის სახლიდან (ფილიპ.4:22)“, რაც ადასტურებს იმას, რომ იმპერატორის ნათესავთა რიგებშიც იყვნენ ქრისტიანები, პავლე მოციქულის სიცოცხლეშივე. გარდა ამისა, მოციქულთა საქმეებში არის აღწერილი კვიპროსის პროკონსულის მოქცევა (საქმე.13:4-12).

ადრეული ქრისტიანობის ისტორიის გათვალისწინებით, წმინდა გარდამოცემისა და წმინდა წერილის საკითხის განხილვა გვიდასტურებს, რომ პირველი სამი საუკუნის განმავლობაში ახლი აღთქმის კანონი ჯერ საბოლოოდ არ იყო დადგენილი. ელკესიაში იკითხებოდა მოციქულთა წერილები, სახარება, მაგრამ ყველა ადგილობრივ ეკლესიას, ქრისტიანს არ ჰქონდა ახალი აღთქმის ის სრული კრებული, რომლითაც დღეს ქრისტიანული სამყარო სარგებლობს, არა მხოლოდ პირველ საუკუნეში, არამედ თვით წიგნის საბეჭდი მოწყობილობის გამოგონებამდე, რომელიც 1454-1455 წ. იოჰან გუტემბერგმა შექმნა. თუმცა ამის შემდეგაც ყველა ქრისტიანს არ შეეძლო ეყიდა ნაბეჭდი ბიბლია უსახსრობის გამო. ასევე ცნობილია, რომ ბევრმა ქრისტიანმა წერა-კითხვა არ იცოდა, რადგან იმ დროისათვის ყველა ადამიანს, არა თუ განათლების მიღების, არამედ უბრალოდ წერა-კითხვის სწავლის საშუალებაც კი არ გააჩნდა, მთელი იმპერიის მაშტაბით. თუმცა არ იქნება სწორი იმის მტკიცება, რომ მაშინდელი საზოგადოება საერთოდ უწიგნური იყო. მერილ ტენის მიხედვით, პირველი საუკუნის რომის იმპერიაში საზოგადოება ოთხ ფენად იყოფოდა: არისტოკრატია, საშუალო კლასი, პლებეები და მონები. ეს უკანასკნელნი შეადგენდნენ რომის იმპერიის მოსახლეობის უმეტეს ნაწილს. ყველა მონა გაუნათლებელი არ იყო. ბევრი განათლებული ბერძენი მონა რომაელი არისტოკრატების ოჯახში პედაგოგად მუშაობდა. თუ ახალგაზრდა არისტოკრატი საოჯახო განათლების შემდეგ უფრო მეტ ინტელექტუალურ განვითარებას მოისურვებდა, ის მიემგზავრებოდა ათენში, როდოსში, ტარსუსში ან ალექსანდრიაში; ებრაელი კი საწყის განათლებას იღებდა ძირითადად სინაგოგაში, წერა-კითხვას ძველი აღთქმის მიხედვით სწავლობდა. განთესილობაში მყოფ ებრაელებს შორის სწავლება იყო როგორც ბერძნულ, ასევე ძველ ებრაულ ენაზე. ის სწავლობდა ტრადიციას და რელიგიურ ცხოვრებას. ზოგ შემთხვევაში, წარმართული ლიტერატურის წაკითხვის ნებაც ეძლეოდა. თუ ებრაელი ახალგაზრდა გადაწყვეტდა გამხდარიყო სწავლული, როგორც წესი, ის ცნობილ რაბინთან განაგრძობდა განათლების მიღებას. მაგალითად, სავლე ტარსუსელი, იგივე პავლე მოციქული სწავლობდა ისრაელის ცნობილ მოძღვარ გამალიელთან (საქმე.22:3). საერთო ჯამში, არ არსებობს ზუსტი მონაცემები, სტატისტიკა ჩვენი წელთაღრიცხვით პირველ საუკუნეში რომის იმპერიის განათლების მდგომარეობის შესახებ. თუმცა დამწერლობის გავრცელება ეგვიპტის ღარიბ რეგიონებშიც კი, რაც დასტურდება პაპირუსებით, მეტყველებს იმაზე, რომ განათლების დონე იმპერიის მაშტაბით საშუალო იყო. წერა- კითხვა პლებეებსა და მონებსაც შეეძლოთ, მაგრამ ყველას არა.

იოანე ოქროპირის აზრით, სინამდვილეში ქრისტიანს არ უნდა დასჭირვებოდა წმინდა წერილი, არამედ უნდა ეცხოვრა წმინდა ცხოვრებით, რომ მის სულს წიგნების ნაცვლად მომსახურებოდა მადლი ღვთის სულისა. წიგნი დაწერილია მელნით, ხოლო ქრისტიანის გულზე უნდა იყოს წმიდა სულის ნაწერი. რადგანაც ქრისტიანებმა ასეთი მადლი უარყვეს, მათ უწევთ მეორე გზით, ანუ წინდა წერილით, ხელმძღვანელობა. პირველი გზა უფრო აღმატებული იყო და ღმერთმა ეს სიტყვითა და საქმით დაგვანახვა. ნოესთან, აბრაამთან და მის შთამომავლებთან, ასევე იობთან და მოსესთან ღმერთი საუბრობდა არა წერილობით, არამედ უშუალოდ, რადგან ამ ადამიანების გონება სუფთა იყო. ხოლო როცა ებრაელი ერი დაეცა უწმინდურების სიღრმეში, მაშინ დაიწერა წერილი ქვის ფილებზე და ამით დაიმოძღვრა ისრაელი. ახალი აღთქმის პერიოდშიც იგივე მოხდა. მოციქულებისთვისაც არ წერილობით ფორმით უფალს არაფერი მიუცია და არც თვითონ დაუწერია წიგნი, არამედ აღუთქვა მოწაფეებს წერილის მაგიერ წმიდა სულის მადლი: „ხოლო ნუგეშისმცემელი კი, სულიწმიდა, რომელსაც ჩემი სახელით მოავლინებს მამა, ყველაფერს გასწავლით და ყველაფერს გაგახსენებთ, რაც თქვენთვის მითქვამს (იოან.14:26)“. იოანე ოქროპირის მტკიცებით, წმიდა სულის მადლით განხორციელებული სულიერი ცხოვრება აღმატებულია. იერემია წინასწარმეტყველმაც იწინასწარმეტყველა უფლის აღთქმაზე, რომელიც დაიწერებოდა ადამიანის გულზე (იერ.31:31-34). პავლე მოციქულიც მიუთითებს ამ უპირატესობაზე და ამბობს _ „თქვენ აჩვენებთ, რომ თქვენ ხართ ქრისტეს წერილი, ჩვენგან გაგზავნილი, დაწერილი არა მელნით, არამედ ცოცხალი ღვთის სულით, არა ქვის ფიცრებზე, არამედ გულის ხორციელ ფიცრებზე (2კორ.3:3)“. მაგრამ დროთა განმავლობაში ზოგმა გადაუხვია ჭეშმარიტ სწავლებას, სხვამ _ წმინდა ცხოვრებასა და ზნეობას, რის შედეგადაც კვლავ გაჩნდა წერილის საჭიროება.

იოანე ოქროპირი კონკრეტულად მიუთითებს იმას, რომ ქრისტიანების წერილობითი სულიერი დამოძღვრის აუცილებლობა განაპირობა მათმა არასულიერმა მდგომარეობამ. რა თქმა უნდა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ დღევანდელმა ქრისტიანებმა არ უნდა ვისარგებლოთ წმინდა წერილით. თუკი ადრეულ ეკლესიას დასჭირდა მოციქულებისა და ახალი აღთქმის ყველა ავტორის წერილობითი სწავლა-დარიგება, მით უმეტეს ჩვენ, XXI საუკუნეში მცხოვრებ ქრისტიანებს. რადგანაც პოსტმოდერნისტული რელატივიზმის გარემოცვაში მყოფებს, ეს იდეალისა და აბსოლუტის გამომრიცხავი მსოფლმხედველობა, სხვა გამოწვევებთან ერთად სულიერების კრიზისის წინაშე ნამდვილად გვაყენებს. პოსტმოდერნიზმის გამოწევევებზე სათანადო რეაგირება XXI საუკუნის ეკლესიის ერთ-ერთი აუცილებლობაა. როგორც იოანე მეენდორფი ამბობს, წმინდა მამათა სწავლება და ღვთისმეტყველება ხასიათდება იმით, რომ მან შეძლო თავისი დროის გამოწვევებისადმი პასუხის გაცემა და იმავდროულად ინარჩუნებდა საფუძველს, სამოციქულო რწმენას. თანამედროვეობის პრობლემატიკის გათვალისწინების გარეშე, ქრისტიანების მიერ წმინდა მამათა ნათქვამის უბრალოდ გამეორება ნიშნავს ეკლესიის მამების სულიკვეთებისა და ჩანაფიქრის ღალატს, რომელიც მათ თავიანთ ღვთისმეტყველებაში განახორციელეს. ეკლესია თავისი არსით ყოველთვის იდენტიფიცირდება საკუთარ თავთან, ის მყოფობს ისტორიაში. ამიტომ ეკელესიაში არსებული საღვთო ჭეშმარიტება გამუდმებით ხვდება ახალ ცხოვრებისეულ სიტუაციებსა და განსაცდელს, რის გამოც ის ახლებურად უნდა იქნას გამოხატული. ქრისტიანული ქადაგება არა მხოლოდ უცვლელი უნდა დარჩეს, არამედ გასაგები უნდა იყოს მათთვის, ვისაც ღმერთი უგზავნის ქადაგებას. ქადაგება უნდა პასუხობდეს ახალი თაობის მიერ დასმულ შეკითხვებს. აქაც წმინდა გარდამოცემა ასრულებს კიდევ ერთ ფუნქციას: ის მისაწვდომსა და გასაგებს ხდის წმინდა წერილს ცვლილებადი და არასრულყოფილი სამყაროსათვის. ამ წუთისოფლის პრობლემებისათვის პასუხის გაცემა მხოლოდ ციტატებით წმინდა წერილიდან, წმინდა გარდამოცემისაგან გამოყოფილად, ადამიანს ცდომილებასა და ერესთან მიიყვანს. დავესესხები დიაკვან ჯონ ვაიტფორდს და ვიტყვი, რომ პროტესტანტული სამყაროს ახლანდელი მდგომარეობის პატიოსნად და გულწრფელად შეფასების მსურველმა პროტესტანტებმა უნდა დასვან შეკითხვა: თუ პროტესტანტიზმი და მისი ფუძემდებელი სწავლება “Sola Scriptura” — მხოლოდ წმინდა წერილი, არის ერთადერთი წყარო ჭემარიტებისა და ასეთი მიდგომა წმინდა წერილისადმი, რომ ის ერთადერთი წყაროა და არა ერთერთი, უცდომელია, მაშინ რატომ მიიყვანა ამ პრინციპმა პროტესტანტიზმი ორი ათასზე მეტ სხვადასხვა მიმდინარეობად დაყოფამდე, რომელთაც არ შეუძლიათ შეთანხმდნენ, თუ როგორია წმინდა წერილიდან გამომდინარე მთავარი იდეები და სწავლება? მდგომარეობა, რომელშიც პროტესტანტიზმი იმყოფება, ამტკიცებს მის საწინააღმდეგოს. სამწუხაროდ, პროტესტანტთა უმრავლესობა ვერ ხედავს ამ პრობლემის სათავეს და სულ სხვაგან ეძებს ასეთი სავალალო სიტუაციის შექმნის მიზეზს. დოგმატის “Sola Scriptura”, მხოლოდ წმინდა წერილის განსაკუთრებული მნიშვნელობის იდეა [უფრო მეტიც, უცდომელობის იდეა] პროტესტანტებში იმდენად მყარია, რომ, მათი აზრით, ამ საკითხში ეჭვის შეტანა [ან ამ საკითხის გადამოწმება] ღვთის უარყოფის ტოლფასია. რომელიმე პროტესტანტულ მიმდინარეობაში განმტკიცებულ არცერთ ადამიანს არ სურს, დაინახოს, რომ შეცდომა სწორედ ბიბლიისადმი არასწორ მიდგომაა. წმინდა წერილისადმი მცდარი მიდგომა და ცდომილება არის თვით დოგმატი “Sola Scriptura” — მხოლოდ წმინდა წერილი.

ანდრეი კურაევი წერს, რომ მთავარი, რამაც შექმნა პროტესტანტული ღვთისმეტყველება და გამოიწვია შიდადაპირისპირება პროტესტანტიზმში, არის ბიბლიის განცალკევება წმინდა გარდამოცემისაგან. სწორედ ეს არის პროტესტანტებსა და მართლმადიდებლებს შორის პოლემიკისა და მსჯელობის საგანი. როდესაც გარდამოცემაზეა ლაპარაკი, პროტესტანტი ეკითხება მართლმადიდებელს: რა უფრო მაღლა დგას, წმინდა წერილი თუ წმინდა გარდამოცემა?

გარდამოცემასა და წმინდა წერილთან დაკავშირებით საკითხის ასე დაყენება მცდარია, მარტივი ისტორიული მიზეზის გამო: ახალი აღთქმის ავტორი ეკლესიაა, ახალი აღთქმის კანონის ავტორი ეკლესიაა, რადგანაც ეკლესიამ დაადგინა, თუ რომელი სახარება, წიგნი, ეპისტოლე ანუ წერილი შევიდოდა კანონში. ეკლესია როგორც ლიტურგიული საკრებულო უფრო ადრეულია, ვიდრე ეკლესია, რომელიც კითხულობს ახალ აღთქმას. და როდესაც ჯერ კიდევ არ იყო შეკრებილი ახალი აღთქმის წიგნები, უფრო მეტიც, როდესაც ახალი აღთქმის არცერთი წიგნი ან ეპისტოლე არ იყო დაწერილი, ეკლესია უკვე არსებობდა და მასში იყო ზიარება, ღვთისმსახურება. ქრისტიანები ეზიარებოდნენ ბევრად უფრო ადრე, ვიდრე ახალი აღთქმის კითხვა დაიწყეს. როგორც ვიცით, ახალ აღთქმაში დაწვრილებით არ არის აღწერილი ღვთისმსახურება, თუმცა იგი ძალიან მნიშვნელოვანია და ეკლესია, რომელმაც შემოგვინახა და გადმოგვცა წმინდა წერილი, ის ეკლესიაა, რომლისგანაც მივიღეთ ღვთისმსახურების გარკვეული ფორმები. თუ არ ვენდობით ეკლესიას, რომ მან სწორად მოიტანა ჩვენამდე მოციქულებრივი ღვთისმსახურება, მაშინ არც წმინდა წერილის საიმედოდ შენახვის საკითხში უნდა ვენდოთ მას. რამდენადაც უცნაურად უნდა გვეჩვენოს, ფაქტია, რომ პროტესტანტები ენდობიან ადრეულ ეკლესიას წმიდა წერილის ჩვენამდე სწორად მოტანაში და წმინდა წერილის კანონის დადგენაში, მაგრამ არ ენდობიან ისეთ საკითხებში, როგორებიცაა ჩვენამდე ეკლესიის მიერ გადმოცემული მოციქულებრივი ღვთისმსახურება, ჩვილთა ნათლისღება, გარდაცვლილთა და წმინდათა მიმართ ლოცვის პრაქტიკა. აღნიშნული საკითხების განხილვა ამ სტატიის ფარგლებში, ცხადია, ვერ მოხერხდება, რადგანაც ისინი ცალკე ვრცელი მსჯელობის საგანია.

ადრეული ეკლესიის, ქრისტიანობის ისტორიის ელემენტარული ექსკურსი ნათელს ხდის, რომ ახალი აღთქმის წიგნის გარეშე მქადაგებელი ეკლესია, რომელსაც ახალი აღთქმა წერილობით ფორმაში არ გააჩნია, უფრო ადრეულია, ვიდრე ახალი აღთქმის წიგნით მოხელმძღვანელე ეკლესია, შესაბამისად, ზეპირი ან სიტყვიერი გარდამოცემა უსწრებს ახალი აღთქმის კანონს და თვითონ ეკლესია არის ახალი აღთქმის კანონის განმსაზღვრელი და არა პირიქით. შეიძლება ითქვას, რომ გარდამოცემა ეკლესიის სულიერი სუნთქვაა, ინტუიციაა. ეკლესიის სულიერი ინტუიცია განსაზღვრავს ჭეშმარიტებას და სწორედ მისი მეშვეობით გაირკვა, თუ რა წიგნთა კატეგორია იქნებოდა კანონიკური. ახალი აღთქმის კანონი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, 27 წიგნის შემადგენლობით, ეკლესიამ მიიღო VI საუკუნეში. ამას აღიარებენ პროტესტანტებიც და ნეოპროტესტანტებიც. ბაპტისტი ისტორიკოსი სერგეი სანნიკოვი ამბობს, რომ ახალი აღთქმის კანონის ფორმირება იყო ხანგრძლივი პროცესი. ეს ხდებოდა სტიქიურად, სხვადასხვა ისტორიული გარემოების ზეგავლენით, რომელთა მეშვეობითაც მოქმედებდა უფალი და საბოლოოდ ქრისტეს შობიდან VI საუკუნის ბოლოს ზოგიერთმა ადგილობრივმა საეკლესიო კრებამ (ლაოდეკიის, ჰიპონის) დაადასტურა წიგნთა უტყუარობა, რომლებიც, ფაქტობრივად, უკვე მიიჩნეოდა ავტორიტეტად ამ რეგიონებში. რონალდ იანგბელდის აზრით, ყველაზე ადრეული ნუსხა ახალი აღთქმის 27 წიგნისა, როგორც დასრულებული კანონი, რომელსაც არ შეიძლება რამე დაემატოს და გამოაკლდეს, გვხდება ათანასეს ჩანაწერებში (367წ). ასევე ჰიპონის კრებაზე (393წ ) და კართაგენის მესამე კრებაზე (397წ), ნეტარი ავგუსტინეს ავტორიტეტით დამტკიცდა ახალი აღთქმის კანონი.

მაშ ასე, სწავლულებმა საღვთო განგებულებით VI საუკუნის მეორე ნახევარში დაადგინეს ახალი აღთქმის კანონი, რომელიც ავტორიტეტულია, ძველი აღთქმის მსგავსად. მაგრამ მიუხედავად ახალი აღთქმის კანონისა, მარტინ ლუთერი სხვადასხვა მოსაზრებას გამოთქვამდა ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეს, იაკობის, იუდას ეპისტოლესა და აპოკალიფსისის წიგნთან დაკავშირებით. სიცოცხლის ბოლომდე რეფორმატორი მ. ლუთერი ეჭვის თვალით უყურებდა იაკობის ეპისტოლეს [რადგანაც იაკობის ეპისტოლე არ შეესაბამებოდა ლუთერის მოძღვრებას მხოლოდ რწმენით გამართლების შესახებ]. „ჩალის ეპისტოლე“ — მარტინ ლუთერი ასე უწოდებდა იაკობის წერილს. ლუთერის ეჭვებმა მას სურვილი გაუჩინა, ახალი აღთქმის კანონში შემავალი წიგნების ნუსხა შეემცირებინა [მაგრამ მას ეს არ გაუკეთებია]. ჟან კალვინი უფრო ზომიერი იყო ამ საკითხში. მაგალითად, მას მიაჩნდა, რომ პეტრეს მეორე ეპისტოლე არ იყო პეტრეს დაწერილი, არამედ მოციქულის ერთ-ერთი მოწაფის მიერ, მაგრამ ეს არ უშლიდა კალვინს, ჩაეთვალა კანონიკურად პეტრეს მეორე წერილი. მაგისტრ რეფორმატორებს ანუ კლასიკურ პროტესტანტებს, რადიკალურ რეფორმატორებს, ნეოპროტესტანტებსა და ფსევდოპროტესტანტებსაც აქვთ საკუთარი მოძღვრება, რაც განპირობებულია ბიბლიის ინტერპრეტაციით, რომელიც მათი კონფესიის დამაარსებელის მიერ განხორციელდა და საფუძვლად დაედო კონკრეტულ დენომენაციას. პროტესტანტიზმში არსებული ასეთი ვითარება გვაფიქრებინებს, რომ ყოველ პროტესტანტულ კონფესიას ბიბლიის განმარტებისა და შემეცნების საკუთარი ტრადიცია აქვს. აღსანიშნავია ისიც, რომ თვითონ წმინდა წერილში მტკიცებულება “Sola Scriptura”, ანუ მხოლოდ წმინდა წერილი, არ არის. მართლმადიდებლის შეკითხვა შეიძლება ასე დავსვათ: აქვთ თუ არა პროტესტანტებს, ნეოპროტესტანტებსა და ფსევდოპროტესტანტებს საკუთარი გარდამოცემა?

თესიზის, ანუ დასკვნის სახით და ლაკონიურად, ამ შეკითხვაზე პასუხი არსებობს — დიახ, მათ აქვთ საკუთარი გარდამოცემა, მაგრამ ამგვარი მტკიცებულების დასასაბუთებლად საჭიროა დასმული საკითხის უფრო ვრცლად განხილვა.

პროტესტანტები, ნეოპროტესტანტები და ფსევდოპროტესტანტები ხშირად ამბობენ, რომ ქრისტიანული სარწმუნოების, ღვთისმოსაობისა და ღვთისმსახურების საკითხში ბიბლია ერთადერთი ავტორიტეტია.

ისინი ირწმუნებიან, რომ მხოლოდ ბიბლიით ხელმძღვანელობენ, ბიბლიის მიხედვით ცხოვრებას ქადაგებენ და ცდილობენ, რომ იცხოვრონ, თუმცა ზოგიერთი პროტესტანტი კადნიერებითაც გეტყვით, რომ ის უბრალოდ კი არ ცდილობს იცხოვროს წმინდა წერილის მიხედვით, არამედც უკვე ცხოვრობს ბიბლიის შესაბამისად. ხელახლა შობის ან ზეციდან შობის შედეგად (იოან.3:1-21;) მას წმინდა წერილის მიხედვით ცხოვრების ზებუნებრივი უნარი მიეცა. ასეთი მოსაზრება და ხელახლა შობის შემდეგ სულიერი ცხოვრების ავტომატური უნარის ფლობა ნეოპროტესტანტული კონფესიების წევრებს ახასიათებს. ეს ნეოპროტესტატული ასკეზის ან სულიერი ცხოვრების პრინციპების მშრალი მაგალითია. აქ ლაპარაკი არ არის კონკრეტული ნეოპროტესტანტის კარგ ან ცუდ ქრისტიანულ ცხოვრებაზე, არამედ მხოლოდ წმინდა წერილის საფუძველზე განხორციელებული მცდარი სულიერი ცხოვრების პრინციპების შესახებ.

პროტესტანტული და ნეოპროტესტანტული გარდამოცემის ერთ-ერთი გავრცელებული ფორმა არის ქადაგება ღვთისმსახურებაზე. ბიბლია როგორც თარგმნილი წიგნი უკვე დაქვემდებარებულია ინტერპრეტაციას და მქადაგებელი, თავის მხრივ, როგორც ბიბლიის მკითხველი და ქადაგების შემოქმედი, წმინდა წერილის განმმარტებელია. ამრიგად, მსმენელი იღებს წმინდა წერილის კონკრეტული ტექსტის იმ მნიშვნელობასა და შემეცნებას, რომელსაც მქადაგებელი მსახური სთავაზობს აუდიტორიას. პროტესტანტები ამბობენ, რომ ისინი უბრალოდ სახარებას ქადაგებენ, მაგრამ როგორც დიაკვანი ა. კურაევი წერს, სინამდვილეში ისინი სახარების პროტესტანტულ ან ნეოპროტესტანტულ შემეცნებას ავრცელებენ. პეტრე მოციქული წერს პავლე მოციქულის ყველა ეპისტოლეში არსებული ძნელად გასაგები აზრების შესახებ: „და ჩვენი უფლის სულგრძელება მიიჩნიეთ ხსნად, როგორც ჩვენმა საყვარელმა ძმამ პავლემაც მოგწერათ მისთვის მინიჭებული სიბრძნით(15), როგორც ლაპარაკობს იგი ამის შესახებ ყველა წერილშიც, რომლებშიც ზოგი რამ ისე ძნელად გასაგებია, რომ უმეცარნი და უმტკიცონი, სხვა წერილების მსგავსად ამახინჯებენ, საკუთარი თავის დასაღუპად (16) (2 პეტრ.3:15-16)“. ახალი აღთქმის ეპისტოლეთა უმრავლესობა პავლეს დაწერილია. არსებობს წმინდა წერილის განმარტების აუცილებლობა. პეტრე მოციქული ასევე წერს: „ეს იცოდეთ უპირველესად, რომ წერილის არავითარი წინასწარმეტყველება თავისით არ განიმარტება (20), ვინაიდან წინასწარმეტყველება არასოდეს არ წარმოთქმულა ადამიანის ნებით, არამედ ადამიანები სულიწმიდის მიერ აღძრულნი, ღვთისგან წარმოთქვამდნენ მას (21) (2პეტრ.1:20-21)“. მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების მიხედვით წრფელად აღიარებულია, რომ ქრისტიანები განვმარტავთ ბიბლიას. მართლმადიდებლური სწავლებით, წმინდა წერილის ტექსტის ადეკვატური ინტერპრეტაციისათვის აუცილებელია შინაგანი სულიერი გამოცდილება, რომელიც გამომდინარეობს იმავე წყაროდან, რომლიდანაც ჰქონდათ გამოცდილება ბიბლიის წიგნთა ავტორებს. ქრისტიანებს, რომელთაც ეს გამოცდილება აქვთ იმ სისავსით, რომლითაც ადამიანს შეუძლია სულიერი გამოცდილების მიღება, ეკლესია წმინდანებს უწოდებს. მართლმადიდებლობამ საუკუნებში გამოატარა ქრისტეს ქადაგების ის გააზრება, რომელიც მოგვეცა უპირატესად ახლო აღმოსავლეთის ქრისტიანების პირველი თაობისაგან. მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებაში ბიბლიის განმარტება გარდამოცემის წიაღს მიღმა შეუძლებელია, თუმცა გარდამოცემა არ დაიყვანება მხოლოდ წმინდა წერილის განმარტების სანქცირებულ მეთოდამდე, რაც უკვე ითქვა. ამრიგად, პრინციპი “Sola Scriptura”, მართლმადიდებლური თვალსაზრისით, აბსოლუტურად უცხოა ქრისტიანული სულისათვის, სწავლებისათვის, ორიათასწლოვანი გამოცდილებისათვის. აშკარაა, რომ ლუთერის ეს ლოზუნგი და პროტესტანტების პრაქტიკა ურთიერთგამომრიცხავია. როგორც აღვნიშნეთ, თვით ლუთერიც არასოდეს სარგებლობდა მხოლოდ წმინდა წერილით. ცხადია, ყველა, ვინც აღიარებს და იღებს პრინციპს “Sola Scriptura”, როგორც უტყუარ დოგმატს, გვთავაზობს ბიბლიის საკუთარ გაგებას, განმარტებას, შემეცნებას.

თუ მხოლოდ წმინდა წერილი საკმარისია ეკლესიისათვის, ქრისტიანისათვის, მაშინ ჩნდება მთელი რიგი შეკითხვებისა: რატომ წერს მრავალი პროტესტანტი ავტორი საღვთისმეტყველო წიგნებს, რომლებიც ეძღვნება მათს სწავლებას, სულიერ ცხოვრებას? რატომ არ შემოიფარგლებიან პროტესტანტები მხოლოდ ბიბლიის კითხვით? რატომ არ მიჰყავს ბიბლიის კითხვას ყველა პროტეტანტი ერთ აზრამდე? რატომ ავრცელებენ ისინი უამრავ ტრაქტატს და სხვა მასალას? რატომ აქვთ მათ საღვთისმეტყველო სასწავლებელი, სემინარია? რატომ ქადაგებენ? რატომ არ არის საკმარისი, რომ ადამიანებმა იკითხონ მხოლოდ ბიბლია? პასუხი ისაა, რომ ცალკე აღებული მხოლოდ ბიბლია ანუ “Sola Scriptura”, შეუძლებელია ბოლომდე გასაგები იყოს. პროტესტანტი მქადაგებელი და საერთოდ მსახური, მასწავლებელი, სარგებლობს ბიბლიის სხვადასხვა კომენტარით, ენციკლოპედიით, საღვთისმეტყველო ნაშრომით და უამრავი რელიგიური, ისტორიული ლიტერატურით. ასე რომ, პრინციპი “Sola Scriptura”, ხატოვნად რომ ვთქვათ, მ. ლუთერის საღვთისმეტყველო თეორიული მითია, რომლის პრაქტიკაში დანერგვა პროტესტანტებს არ გამოსდით.

დანამდვილებით არ ვიცი, იეჰოვას მოწმებთან მიმართებით, ან საერთოდ თუ არის გამოყენებული ტერმინი ფსევდოპროტესტანტი. უბრალოდ, როდესაც რასელის ბიოგრაფია გამახსენდა, გავითვალისწინე მისი პროტესტანტული, კერძოდ კონგრეგაციონალისტური და ასევე ადვენტისტური წარსული, რომელთა სწავლების გადახარისხების შედეგად და ბიბლიის განმარტების პირადი მოსაზრებების საფუძველზე, ამერიკელმა ჩარლზ თეიზ რასელმა მე-19 საუკუნეში საფუძველი ჩაუყარა იეჰოვას მოწმეებად წოდებულ [ფსევდოპროტესტანტულ] ორგანიზაციას. პროტესტანტებსა და ნეოპროტესტანტებთან იეჰოვას მოწმეებს საერთო აქვთ პრინციპი “Sola Scriptura“ — მხოლოდ წმინდა წერილი, ხოლო მის ინტერპრეტაციაში განსხვავდებიან.

იეჰოვას ნებისმიერი მოწმე აღიარებს ბიბლიის უმაღლეს ავტორიტეტს, და თვლის, რომ ის ღვთის სიტყვაა, მასში ყველაფერი ჩვენს სასწავლებლად ჩაიწერა (2ტიმ.3:16,17; რომ.15:4; 1კორ.10:11). ამ მტკიცებულებას ყოველი პროტესტანტი და ნეოპროტესტანტიც დაეთანხმება, მაგრამ მათი განსხვავება განპირობებულია ბიბლიის განმარტებით, რომელიც ერთნაირი არაა. ბიბლია რომ ღვთის სიტყვაა, ამას აღიარებს მართლმადიდებელი, პროტესტანტი და იეჰოვას მოწმეც. მოკლედ, დიაკვან ა. კურაევის ტერმინოლოგიით რომ ვთქვათ, აქ წმინდა წერილის ინტერპრეტაციის კონფლიქტია. ვინ არის ავტორიტეტი ბიბლიის განმარტების საკითხში? — სინამდვილეში კამათის მთავარი მიზეზი ეს არის. თუ შეეკითხებით იეჰოვას მოწმეს: ვინ განმარტავს წმინდა წერილს? ვინ განსაზღვრავს სწავლებით საკითხებს, ანუ მოძღვრებას? — მათი პასუხი ასეთია:

“იესომ თქვა, რომ დედამიწაზე ეყოლებოდა “ერთგული და გონიერი მონა” (ცხებულ მიმდევართა ერთობლიობა), რომლის მეშვეობითაც სულიერი საზრდოთი უზრუნველყოფდა თავის ყველა ერთგულ მსახურს (მათ.24:45-47). იეჰოვას მოწმეები აღიარებენ “ერთგულ და გონიერ მონას”. პირველ საუკუნეში მცხოვრები ქრისტიანების მსგავსად, ისინი ამ “მონის” წარმომადგენელ ხელმძღვანელ საბჭოს ანდობენ რთული საკითხების გადაჭრას. ეს საბჭო არ ეყრდნობა ადამიანურ სიბრძნეს. ნაცვლად ამისა, მათთვის გადამწყვეტ როლს თამაშობს ბიბლიიდან მიღებული ცოდნა, ღვთის სულის დახმარება, რისთვისაც ისინი ლოცულობენ, და იმის გათვალისწინება, თუ როგორ მოქმედებს ღმერთი თავის მსახურებთან ურთიერთობისას (საქმე.15:1-29;16:4,5).“

ეს ციტატა მოყვანილია იეჰოვას მოწმეების სახელმძღვანელოდან, საიდანაც ჩანს, რომ იეჰოვას მოწმე აღიარებს ორგანიზაციის ხელმძღვანელობის ავტორიტეტს. სინამდვილეში ბიბლია კი არ არის მისი ავტორიტეტი, არამედ „ერთგული და გონიერ მონათა კლასი“, მის წარმომადგენელ ხელმძღვანელ საბჭოსთან ერთად.

ახალ აღთქმაში აშკარად ჩანს ეკლესიისათვის გარდამოცემის აუცილებლობა. უფალი იესო ქრისტე თავის ლოცვაში ამბობს: „რადგან სიტყვები, რომლებიც შენ მომეცი, მათ გადავეცი…(იოან.17:8)“. ცნობილია, რომ იესო ქრისტეს წიგნი და წერილი არ დაუწერია. იოანეს სახარებიდან ჩანს, რომ მან თავის მოწაფეებს მამა ღმერთის სიტყვები არაწერილობით, ე.ი., ზეპირსიტყვიერად გადასცა. ამრიგად, გარდამოცემის ქრისტიანულ ტრადიციას საფუძველს უყრის თვით იესო ქრისტე.
პავლე მოციქული სწერს თესალონიკელებს:

„მაშ ასე, ძმებო, მტკიცედ იდექით და გეპყრათ გარდამოცემები ( Paradoseis), რომლებიც გისწავლიათ ჩვენი სიტყვით თუ წერილით (2თეს.2:15)“. — ამ მუხლში გამოკვეთილად ჩანს, რომ პავლე მოციქული არ განასხვავებს სიტყვით სწავლებასა და წერილობით სწავლებას, პირიქით, მოციქული მოუწოდებს თესალონიკელებს, რომ ორივე ეპყრათ.

ასევე პავლე მოციქული სწერს კორინთელებს: „ამისათვის გაქებთ თქვენ, ძმანო, რომ ყველაფერში გახსოვართ და ინახავთ მოძღვრებებს (Paradoseis), როგორც გადმოგეცით (Paradoka)(1კორ.11:2)“. აქაც პავლე მოციქული წერს გარდამოცემის შესახებ, რომელსაც ინახავენ კორინთელები. სიტყვა Paradoseis, ბიბლიის ამ თარგმანში გადმოცემულია როგორც მოძღვრება, რაც ზუსტი თარგმანი არ არის. რა თქმა უნდა, გარდამოცემა მოძღვრებასაც შეიცავს, მაგრამ ის უფრო მეტს ნიშნავს, ვიდრე მხოლოდ მოძღვრება. ცნობილია, რომ კორინთელთა მიმართ წერილი ყველაზე ადრე დაიწერა ახალი აღთქმის წიგნებს შორის, ამიტომ კორინთელებს შეეძლოთ ესარგებლათ მათთვის მიწერილი ამ წერილით და ძველი აღთქმით და არა ახალი აღთქმის სრული კრებულით, რომელიც მეოთხე საუკუნეში დაკანონდა, ხოლო იოანეს გამოცხადების წიგნი ამ ნუსხას მეხუთე საუკუნის ბოლოს დაერთო დიდი სიფრთხილით (თუმცა გამოცხადების წიგნი მანამდეც იყო სიაში, მაგრამ ამ დროს ის საბოლოოდ იქნა აღიარებული).

პავლე მოციქული სწერს ტიმოთეს: „ო, ტიმოთე გაუფრთხილდი მობარებულს…(1ტიმოთ.6:20)“. კვლავ პავლე ამბობს: „და რაც მოისმინე ჩემგან მრავალი მოწმის თანდასწრებით, გადაეცი სარწმუნო ადამიანებს, რომელთაც უნარი ექნებათ სხვების სწავლებისა (2ტიმ.2:2).“ — აქ პავლე ეუბნება ტიმოთეს, რომ მისგან მოსმენილი გადასცეს სარწმუნო ადამიანებს. გარდამოცემის პრაქტიკა მოციქულთა სიცოცხლეშივე ჩამოყალიბდა და სარწმუნო ადამიანების მეშვეობით ჭეშმარიტება გადაეცემოდა თაობიდან თაობას და ის დღემდე არის ქრისტეს ეკლესიაში და იქნება ყოველთვის, რადგანაც ეკლესია არის „…ჭეშმარიტების სვეტი და საფუძველი (1ტიმ.3:15)“. ეკლესია განმარტავს წმინდა წერილსაც კრებსითი საზრისით, ანუ საყოველთაო შეთანხმებით, რაც სულიწმიდის მეშვეობით ხორციელდება, ვინაიდან იესო ქრისტე ბრძანებს: „ხოლო ნუგეშისმცემელი კი სულიწმიდა, რომელსაც ჩემი სახელით მოავლინებს მამა, ყველაფერს გასწავლით და ყველაფერს გაგახსენებთ, რაც თქვენთვის მითქვამს (იოან.14:26)“.
პროტეტანტები და ნეოპროტეტსტანტები და ასევე იეჰოვას მოწმეები, ხშირად ციტირენ 2ტიმ.3:15,17, სადაც ნათქვამია „ რადგან შენ ბავშვობიდანვე იცი საღვთო წერილები, რომელთაც ძალუძთ შენი დაბრძენება სახსნელად ქრისტე იესოს რწმენით(15). მთელი წერილი ღვთივსულიერია და სასარგებლოა სასწავლებლად, სამხილებლად, გამოსასწორებლად, დასარიგებლად სიმართლეში(16), რათა სრულყოფილი იყოს ღვთის კაცი, ყოველი კეთილი საქმისათვის განმზადებული(17). — ამ ციტატით, პროტესტანტს ან ნეოპროტესტანტს, სურს დაასაბუთოს წმინდა წერილის საკმარისობა ქრისტიანული სულიერი ცხოვრებისათვის, ქრისტიანობისათვის. „..ბავშვობიდანვე იცი საღვთო წერილები..“ — პავლე მოციქული ძველ აღთქმას გულისხმობს, რადგანაც ტიმოთეს ბავშვობის პერიოდში ახალი აღთქმა საერთოდ არ იყო, ხოლო იმ დროს, როცა პავლე წერდა ამ წერილს ტომოთეს, ახალი აღთქმის ყველა წიგნი არ იყო დაწერილი და არც მისი კანონი იყო დადგენილი. ასე რომ თუ ეს მუხლი გამოყენებულია პროტესტანტის მიერ მხოლოდ წმინდა წერილის იდეის დასადსტურებლად, მაშინ მათ მხოლოდ ძველი აღთქმა უნდა აღიარონ, რადგან პავლე აქ ძველ აღთქმაზე ლაპარაკობს. საინტერესოა, რომ ახალ აღთქმაში გამოყენებულია ციტატები ძველი აღთქმის დროინდელი აპოკრიფული წიგნებიდან.

„როგორც იანე და იამბრე წინააღუდგნენ მოსეს, ასევე ესენიც ეწინააღმდეგებიან ჭეშმარიტებას, გონებით გახრწნილი ადამიანები, რწმენაში უმეცარნი (2ტიმ.3:8)“. — სახელი იანე და იამბრე ძველი აღთქმის წიგნებში არ გვხდება. მაშ, საიდან იცოდა პავლემ მათ შესახებ? — აქ მოციქული ეყრდნობა და იმოწმებს ებრაულ ზეპირ გარდამოცემას, რომლის მიხედვით, იანე და იამბრე გამოსვლის წიგნში მოხსენიებული ეგვიპტის ორი ყველაზე გამოჩენილი მოგვის სახელებია.
იუდა მოციქული, უფლის ძმა, თავის ეპისტოლეში ორჯერ იმოწმებს აპოკრიფულ წიგნებს.

„მიქაელ მთავარანგელოზმა ეშმაკთან პაექრობისას, როცა ედავებოდა მას მოსეს სხეულისთვის, ვერ გაბედა გმობის მსჯავრი წარმოეთქვა, არამედ თქვა „შეგრისხოს უფალმა!“(იუდ.1:9;)“. — კანონიკურ ძველ აღთქმაში არაფერია ჩაწერილი იუდას მიერ მოყვანილი ეპიზოდის შესახებ, რომ მიქაელ მთავარანგელოზი ედავებოდა ეშმაკს მოსეს სხეულის გამო. ბაპტისტი თეოლოგი-ბიბლეისტი და ეგზეგეტი ჯონ მაკ-არტური წერს, რომ ეს ისტორია აღწერილია წიგნში „მოსეს მიძინება“ («Успение Моисея»), რომელიც არ შევიდა წმინდა წერილის კანონში.

იუდა მოციქულს ციტატა მოჰყავს ენოქის წიგნიდანაც, რომელიც ასევე აპოკრიფულია: „ენოქმაც, ადამის შემდეგ მეშვიდემ, იწინასწარმეტყველა მათზე და თქვა: „აჰა, მოდის უფალი თავის ათეულ ათასობით წმიდასთან ერთად(იუდ.1:14)“. ენოქის შესახებ მცირე ინფორმაცია გვაქვს წმინდა წერილიდან (დაბ.5:18-24; ებრ.11:5). წმიდა წერილის კანონიკურ ტექსტში არაფერია ნათქვამი იმის შესახებ, დაწერა თუ არა ენოქმა წიგნი.

პავლე და იუდა მოციქულები სულიწმიდის შთაგონებითა და სულიერი ინტუიციით მოიხმობენ ციტატებს არაკანონიკური წიგნებიდან. შესაძლოა, არაკანონიკური წიგნებიდან სინამდვილეს შეესაბამება მხოლოდ მოციქულთა მიერ ციტირებული ეპიზოდები, მაგრამ არ არის გამორიცხული, რომ მოციქულებს სანდო წყაროდ მიაჩნდათ ზემოთხსენებული აპოკრიფული წიგნები. „მხოლოდ წმინდა წერილის“ დოგმატის მომხრეებისათვის, დამაფიქრებელი მაინც უნდა იყოს მოციქულების მიერ საკუთარ ეპისტოლეში არაკანონიკური წიგნებიდან ციტატების დამოწმების ფაქტი.

პავლე მოციქული ათენში აღაშფოთა ამ კერპებით სავსე ქალაქის ხილვამ (საქ.17:16), მაგრამ იქაურ ფილოსოფოსებთან ქადაგებისას მან ათენის წარმართულ საკერპეში სამსხვერპლოზე დაწერილი ციტატა მოიშველია „უცნობ ღმერთს“(საქ.17:23). ამ ქადაგებაშივე პავლე ასევე ციტირებს ბერძენ პოეტს „..როგორც ზოგიერთი თქვენი პოეტი ამბობდა: ჩვენ მისი მოდგმა ვართ“(საქ.17:28). ტიტეს მიმართ ეპისტოლეში პავლე კრეტელი ავტორის ციტირებას მიმართავს: „ერთ-ერთმა მათგანმა, მათმავე წინასწარმეტყველმა თქვა: კრეტელნი მუდამ ცრუნი არიან, ბოროტი მხეცები, უქნარა სტომაქები“(ტიტ.1:12).

პავლე მოციქული თავისი დროის ვითარების გათვალისწინებით ქადაგებდა ქრისტეს. წმინდა მამებიც ბერძნულ ფილოსოფიაში არსებულ ტერმინებს ქრისტიანულ ღვთისმეტყველაბაში იყენებდნენ, რათა ქრისტიანობა გასაგები ყოფილიყო დროისათვის, რომელშიც ისინი ცხოვრობდნენ. მაგალითად, ვლადიმერ ლოსკი ამბობს, რომ ტერმინი “omousios”, ანუ ერთარსი, ქრისტიანიზებულ იქნა პირველ მსოფლიო კრებაზე. ამრიგად, ადრეული ეკლესიის წიაღში ხორციელდებოდა ბერძნული აზრის ქრისტიანიზაცია და არა პირიქით _ ქრისტიანული მოძღვრების შეჯერება და სინკრეტიზმი ბერძნულ ფილოსოფიასა და წარმართობასთან, როგორც ზოგიერთ პროტესტანტსა და იეჰოვას ყველა მოწმეს მიაჩნია.

რასაკვირველია, ამ მცირე სტატიით არ ამოიწურება წმინდა გარდამოცემასთან დაკავშირებული მრავალი საკითხი, მაგრამ მთავარი მიზანი იყო მკითხველისათვის იმის ჩვენება, რომ პრინციპი „მხოლოდ წმინდა წერილი“ არ არის ქრისტიანულ საფუძველზე დაფუძნებული სწავლება. ასეთი რამ იესო ქრისტეს, მის მოციქულებს, წმინდა მამებს არასოდეს უქადაგიათ და უსწავლებიათ. “Sola Scriptura” მარტინ ლუთერისეული რეფორმატორული ქრისტიანობის დოგმატია, და არა სამოციქულო ეკლესიისა. წმინდა წერილი, წმინდა მამებისა და საერთოდ ეკლესიის სულიერი გამოცდილების გათვალისწინების გარეშე, არასწორად განიმარტება. წმინდა წერილი განუყოფელი ნაწილია წმინდა გარდამოცემისა, რომელიც „წმიდა სულის ცხოვრებაა ეკლესიაში“. ისტორიული, რეალური ფაქტია, რომ სწავლებამ “Sola Scriptura”, უფრო მეტი ქაოსი, დაყოფა და დაპირისპირება მოუტანა ქრისტიანულ სამყაროს, ვიდრე რეფორმაციის პერიოდამდე იყო. როგორც პავლე მოციქული ამბობს, „ვინაიდან ასო კლავს, სული კი აცოცხლებს(2კორ.3:6)“.

ლიტერატურა:
• დიაკვანი ჯონ ვაიტფორდი, მხოლოდ წმინდა წერილი? თარგმნა დავით ქერაშვილმა. წმ.ნინოსა და წმ.მირიანისა და ნანას ეკლესია, 2003
• მსჯელობა წმინდა წერილის საფუძველზე (დაიბეჭდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში), 2007
• Владимир Лоский, Догматичсеское богословие, аудио архив. www.predanie.ru
• Протопресвитер Иоан Мейендорф, Живое предание: свидетельство православного в савременном мире. Москва: «Палопмник». 2004г (John Meyendorff, Living Tradition: orthodox witness in the contemporary World. St.Vladimir`s Seminary Press, Crestwood, NY,1978.)
• Иоанн Златоуст, Святитель, Толкование на Евангелие от Матфея, беседа I, часть I. www.predanie.ru
• Диакон Андрей Кураев, Протестантам о православии. www.predanie.ru
• Епископ Каллист (Уэр), Священное Предание: источник Православной веры. Поиск в www.google.ru http://azbyka.ru 03.08.2012.
• Алистер Мак-Грат, Введение в христианское богословие. Одесса: «Богомыслие», «Библия для всех», 1998г (Alister E. McGrath, Christian theology: an introduction. Blackwell Publishers, Oxford, UK & Cambridge, Massachusetts, USA, ISBN 0-631-16079-5).
• Меррил Тенни, Мир Нового Завета. Библейская кафедра; «Духовное возрождение». 1988г (Merril C. Tenney, New Testament Survey. 1961 by Wm. B. Eerdmans Publishing Co.)
• С.В. Санников, Фундамент: курс начального богословия. Одесса, 2006г
• Рональд Янгблад, Ричард В. Гаффин, Клаин Снодграсс, Дэвид Данбар, Кеннет С. Кантцер, Канон священного Писания: сборник статей. С-Петербург: Армия спасения, «Библия для всех», 1993г
• В.В. Болотов, История церкви в период вселенских соборов. Москва: «Поколение», 2007г.
• Bunaciu, Oti, History of Christian Doctrine 1, lecture. Chisinau, Moldova. 2009.
• Кенет Боа: Лабиринты веры, Пол Литтл: Путь к Истине. Московкая область, 1992г – 293 с. ( Book One: Kenneth Boa, Cults, World Religions, And the Occult, copyright 1990 by SP Publications, Inc. Book Two: Paul Little, Know Who you Believe, Chapters 2,3,8,10,11,12. Printed with permission from BEE International, Strehlgasse 13, A-1190 Vienna, Austria. Russian edition – copyright 1992 Slavic Gospel Association.)
• Учебная библия с коментариями Джона Мак-Артура. Издание на русском языке: Славянское Евангельское Общество, 2004г (Study Helps from THE MacARTHUR STUDY BIBLE. Copyright 2004, Word Publishing. First published in English in 1997).