„ქრისტესი სათანადოდ მხოლოდ იმას სწამს, ვინც ერთი წამითაც კი არ ეჭვდება წმინდა სახარებაში: ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: თუ გექნებათ რწმენა და არ შეეჭვდებით… ყველაფერს, რასაც ლოცვაშიი ითხოვთ რწმენით, მოგეცემათ“ (მათე. 21, 21-22).

წმ. მართალი იოანე კრონშტატდელი

პროტესტანტული თემის ქრისტიანული ეთიკა პროტესტანტიზმის მარგალიტია: ქრისტიანული სიყვარული, მოწყალების საქმეები, ქველმოქმედება და ა.შ. ამ ყოველივეს ზოგჯერ სარეკლამო ხმაური ახლავს, მაგრამ ეს მაინც სუფთა გულით კეთდება და არა „მოსავლის“ ეფექტის მიღწევისთვის. ამიტომ, ვფიქრობ, რომ ყველაზე არამართლმადიდებელი ქრისტიანიც კი დამეთანხმება, რომ არ არსებობს სიტუაცია, როდესაც ქრისტიანი, რელიგიური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, გაჭირვებულს დახმარების ხელს არ გაუწვდის (თუკი ამის საშუალება გააჩნია).

რა შეიძლება ითქვას ქრისტიანზე, რომელიც წლების მანძილზე ეხმარებოდა თავის მეგობარს ყველა მის წამოწყებაში, მაგრამ როდესაც ყველაზე დიდი განსაცდელის ჟამი დადგა და მისი მეგობარი უმწეო აღმოჩნდა, ქრისტიანმა მიატოვა იგი? — შენ, ძმაო, გქონდა შანსი უკეთესად  ყოფილიყავი (თან გალატელთა მიმართ 6,7-ს მოიშველიებს). რა ვუწოდოთ ასეთს? — მოღალატე, უგულო? — არა. ეს ჩვეულებრივი პროტესტნატია, რომელიც მიცვალებული ძმისთვის არ ლოცულობს!

სავსებით გასაგებია რეფორმატორების რეაქცია ინდულგენციების გაყიდვებზე, რაც „ღვთის ძის მესაყდრის“ სახელით ხდებოდა და რასაც თან ახლავდა დაპირება: „მიცვალებულის სული, რომელიც „უკვე სამი ათასი წლის მანძილზე განიწმინდებოდა სულთა განსაწმენდელში“, მანეთნახევრად [ლარნახევრად], დაუყოვნებლივ, კალმის ერთი მოსმით თავისუფლდებოდა განსაწმენდელიდან“. მართლმადიდებლობა მიცვალებულთათვის დასავლური ტიპის ლოცვას უარყოფს. ამ მხრივ, პროტესტანტებთან შეიძლებოდა თანხმობაშიც ვყოფილიყავით, ამ უკანანასკნელთ მიცვალებულთა ლოცვის საწინააღმდეგო მაღალფარდოვანი არგუმენტები მართლმადიდებელი ეკლესიის მიმართაც რომ არ გამოეთქვათ.

არსებობს სამი მთავარი მიზეზი იმისა, თუ რატომ არ ისხენებენ პროტესტანტები თავის ლოცვებში მიცვალებულებს: 1) ისინი დარწმუნებულნი არიან ეკლესიის ყველა წევრის ცხონებაში; 2) მათი აზრით, მიცვალებულის საიქიო ხვედრი მისი გარდაცვალებისთანავე საბოლოოდ წყდება; 3) მიცვალებულთათვის ლოცვაზე წმინდა წერილში პირდაპირი მითითებები არ გვხვდება.

თავიდანვე მსურს ერთი მნიშვნელოვანი ბიბლიური გარემოება ვახსენო: ღმერთისთვის ყველა ცოცხალია.  ყველა ცოცხალია მისთვის (ლუკა. 20:38) და ამიტომ, ცოცხალნი ვართ თუ მკვდარნი — უფლისანი ვართ (რომ. 4:8). თუ საღად ვიმსჯელებთ, „მკვდრები“ არც ჩვენთვის არიან მკვდარნი, არამედ ისევე, როგორც უფლისთვის, ჩვენთვისაც  ცოცხალნი არიან. ჩვენ მტკიცედ გვწამს, რომ ადამიანში კვდება და იხრწნება მხოლოდ სხეული, ხოლო სული (მართალიც და ცოდვილიც) თავის გაცნობიერებულ არსებობას აგრძელებს. ამიტომ, მართლმადიდებლების მიმართ „მიცვალებულთათვის ლოცვის“ ბრალდება უგუნურია. ქრისტიანული რელიგიის ფარგლებში მკვდრები არ არსებობენ. გარდაცვალება გარკვეული პირობითობაა, რომელსაც პროტესტანტები, რატომღაც, ადამიანური ცხოვრების არსის კარდინალურ ცვლილებად აღიქვავენ. ჩვენი ხორციელი აზროვნება სიკვდილის ილუზიას რეალობად გვიხატავს. მაგრამ თუ ეს ილუზია დოგმატიკაზეც ახდენს გავლენას, მაშინ ხორციელნი ხომ არ ხართ? (1 კორ. 3:11).

როდესაც ათეისტებისთვისა და ეკლესიის მტრებისთვის ვლოცულობთ, გვსურს, რომ ის სიცოცხლის ნაპერწკალი, რომელიც მათ მკვდარ სულებში ჯერ არ ჩამქრალა,  გაღვივდეს  და ცოცხლად იქცეს. ამგვარად, ჩვენ ადამიანში ყოველთვის ვეძებთ სიცოცხლის ნიშანწყალს, რათა ვილოცოთ მისთვის.

მხოლოდ ცოცხალთათვის ლოცვისკენ მოგვიწოდებენ პროტესტანტები? მართლამდიდებელი ეკლესიაც იგივესკენ მოგვწიოდებს! ჩვენ არც მკვდარი სულებისთვის ვლოცულობთ (ასეთი სულები არც არსებობენ), არც მკვდარი სხეულებისთვის (რადგან ეს უსარგებლოა). ჩვენ ცოცხალთათვის ვლოცულობთ, რადგან ღმერთისთვის ყველა ცოცხალია. ამიტომ, „მიცვალებულთათვის ლოცვა“ იგივე „ცოცხალთათვის ლოცვაა“.

ქრისტიანის სიკვდილის პროტესტანტულ გაგებას რთულია მოციქულთა მსოფლმხედველობის ანარეკლი ვუწოდოთ. ეს უფრო  სიკვდილზე გამადიდებელი შუშით დაკვირვებას ჰგავს, რაც ზრდის ძახილის ნიშნებს და ამ საიდუმლოს მრავალ სხვა მხარეს უყურადღებოდ ტოვებს.

ბაპტისტური თეზისი — „თუ ცხონებული ადამიანი კვდება… ჩვენი ლოცვები ზედმეტია… ნეტარნი! — განა მათ რაიმე ლოცვა სჭირდებათ?“ — მეტად ცალსახად გვეჩვენება. მოციქულები ამ საკითხს გაცილებით საღად უდგებოდნენ. ისინი ბაპტისტებზე არანაკლები ქრისტიანები იყვნენ, მაგრამ იგივე პერსპექტივაზე გაცილებით მორიდებით მსჯელობდნენ: შემოსილნიც არ აღმოვჩნდეთ შიშველნი (2 კორ. 5,3); ვთრგუნავ და ვიმონებ ჩემს სხეულს, რათა, სხვებს რომ ვუქადაგებ, თავად არ ვიყო უღირსი (1 კორ. 9, 27) — ამბობს პავლე მოციქული, რომლის სიტყვებში კარგად ჩანს საკუთარი ცოდვილობის გაცნობიერება და ცხონების გარანტიის არ ქონა, რომელზე საუბრობენ პროტესტანტები. რამდენად შორია ეს სიტყვები მკაცრი პროტესტანტული ფორმულისაგან: „მორწმუნის სიკვდილი მარადიული ნეტარების დასაწყისია“.

პროტესტანტული ღვთისმეტყველება ყველა ადამიანს (და მათ ხვედრს) ორ კატეგორიად ყოფს: „სინანულის არ მქონე ცოდვილნი — ტირილი და კბილთა ღრჭენა“ ან „ნეტარნი — განა საჭიროებენ ისინი ლოცვებს!“. მართალნიც არიან, როდესაც ამტკიცებენ, რომ მათთვის ლოცვა არ არის საჭირო. მართლმადიდებელი ეკლესიაც იგივეს ამბობდა ყოველთვის. იგი ყოველთვის გამოყოფდა მათ, რომელთაც იოანე მოციქული ანტიქრისტეებს უწოდებდა (1. იოანე. 2, 18) (რომელნიც „არ იყვნენ ჩვენთაგანნი“ (1 იოანე. 2, 19)) მათგან, რომელნიც ქრისტიანულად ცხოვრობდნენ და თუნდაც სიკვდილის წინ მოინანიეს. ღვთისგან განდიდებული „ნეტარი ქრისტიანებისთვის“ ეკლესია არ ლოცულობს, არამედ ღვთის წინაშე მათ ლოცვას ითხოვს. ეკლესია არც მათთვის ლოცვაში ხედავს აზრს , რომელნიც თავისი ცხოვრებით ღვთის სულს გმობენ: „არ მიეტევება მათ არც ამ წუთისოფლად და არც საუკუნო სოფლად“ (მათე. 12, 32).

იმისათვის, რომ მიცვალებულთათვის ლოცვა, როგორც უსარგებლო ან ღვთივსაწინააღმდეგო, უარვყოთ, აუცილებელია: 1) „იეღოვას მოწმეთა“ რომაელთა მიმართ ეპისტოლის  6, 7-ის (მკვდარი ცოდვისაგან თავდახსნილია) განმარტება მივიღოთ („ბიბლია განგვიმარტავს, რომ სიკვდილისას ადამიანი თავისუფლდება ყველა ცოდვისაგან, რაც თვითონ ჩაიდინა“ (რომ. 6,7), ანუ თავად სიკვდილი აუქმებს ადამიანის ბრალს), რასაც საღადმოაზროვნე ადამიანი არ დაეთანხმება; 2) თავად უნდა შეგვეძლოს ნებისმიერი გარდაცვლილის ხვედრის განსაზღვრა (სამოთხეშია თუ ჯოჯოხეთში). როგორც ჩანს, ბაპტისტები ამას იოლად ახერხებენ: იწამებ ღმერთს — სამოთხეში მოხვდები, არ იწამებ — ჯოჯოხეთში. „ნებისმიერმა, ვინც ქრისტე იწამა და ცოდვილი ცხოვრება მიატოვა ღმერთისგან აქვე იღებს ცოდვათა მიტევებას და მარადიულ ცხოვრებას“. მაგრამ რეალობაში ავტომატურად არაფერი ხდება. „ცოდვილი ცხოვრების მიტოვება“ ქრისტესადმი მიმსგავსებას გულისხმობს (1 კორ. 4, 16), ამისათვის კი მთელი ცხოვრების მანძილზე სულიერი ღვაწლია საჭირო, რაც ვნებებთან, ზრახვებთან ბრძოლას გულისხმობს და ა. შ., ვინაიდან ვიწროა ბჭე და ძნელია გზა, რომელსაც მივყავართ სიცოცხლისაკენ (მათე. 7, 14). სამწუხაროდ, ყველა ქრისტიანი, თავისი სულის სიწმინდით, მოზეიმე საკრებულოს და ცაში ჩაწერილ პირმშოთა ეკლესიას (ებრ. 12, 23) ვერ განეკუთვნება.

შეუძლებელია ქრისტიანული ცხოვრება ორ კატეგორიამდე დავიყვანოთ: „სინანულის არ მქონე ცოდვილი“ და „სახარებისეული ქრისტიანი“. ყველაფერი რომ ასე კონტრასტულად შავ-თეთრი ყოფილიყო, მაშინ მიცვალებულთათვის ლოცვა მართლაც არ იქნებოდა საჭირო — პირველ შემთხვევაში ამას აზრი არ ექნებოდა, ხოლო მეორეში — საჭიროება. მაგრამ ადამიანის სული უფრო რთულია — ის არც შავია და არც თეთრი; ის „ნაცრისფერია“. უნდა გავითვალისწინოთ ის ქრისტიანები, რომელთაც მტკიცე აღმსარებლობაც და რწმენაც ჰქონდათ (იაკობი. 2, 19), მაგრამ გარკვევით ვერაფერს ვიტყვით იმ საიდუმლოების ქონის შესახებ, რომელზეც მოციქულების ქადაგებდნენ (კოლ. 1, 27 — ქრისტეს მყოფობა ადამიანის სულში). არა და, ზუსტად ეს გვაქცევს ქრისტიანებად. ბაპტისტური „შავ-თეთრი“ ღვთისმეტყველება ასეთ ქრისტიანებს ვერანაირ განსაზღვრებას ვერ აძლევს (ასეთები კი მრავლად არიან ნებისმიერ კონფესიაში). აი რას ამბობს  ფ. ლეროი ფორლაინსი  აღნიშნულის თაობაზე: „არსებობენ ადამიანები, რომლებზეც ჩვენი (ბაპტისტური) ღვთისმეტყველების პოზიციიდან რაიმეს თქმა ძნელია. ოდესღაც ისინი თითქოსდა ცხონდნენ; თითქოს, არც რწმენას  განდგომიან და მაინც ისინი, როგორც ჩანს, ცოდვაში ცხოვრობენ ან გამუდმებით სცოდავენ… შესაძლოა, ჩვენ ვერც განვსაზღვროთ მათი ნამდვილი სტატუსი. ასეთ ადამიანს, რა თქმა უნდა, ცხონების გარანტიას ვერ მივცემდი. ასეთი ადამიანების მდგომარეობის თაობაზე ოფიციალურ დასკვნას არ გთავაზობთ. მე ვემხრობი მათ პოზიციას, ვინც ასეთ ადამიანებს არც წარწყმედილად და არც ცხონებულად განიხილავს“. პროტესტანტული სისტემატიკის ამგვარი არასრულყოფილების გამო ბაპტისტები ხსენებული ტიპის ადამიანების სხვადასხვა კლასიფიკაციას ახდენენ. ყველაზე ხშირად მათ „განუწმენდელი ქრისტიანის“ სტატუსს ანიჭებენ, რომელმაც სიკვდილის წინ „ესა თუ ის შეცდომები დაუშვა და ეცემოდა“ (ბიბლიის ენაზე ამას უფრო მარტივად ჰქვია — ცოდვა). ზუსტად ასეთი ადამიანები, რომლებიც ბაპტისტური სტანდარტებითაც კი მოკლებულნი არიან გარანტიას, საჭიროებენ ჩვენს ლოცვით შუამდგომლობას, რადგან ისინი შეიძლება, მართლაც „შემოსილნიც შიშველნი აღმოჩნდნენ“ (2 კორ. 5, 3).

ერთი შეხედვით, ქრისტე,  მორწმუნეებს ცალსახად პირდება მარადიულ ცხოვრებას: ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: ვინც ისმენს ჩემს სიტყვებს და სწამს იგი, ვინც მომავლინა, აქვს საუკუნო სიცოცხლე და არ წარუდგება სამსჯავროს, არამედ უკვე გადავიდა სიკვდილიდან სიცოცხლეში (იოანე. 5, 24). „არ წარუდგება სამსჯავროს“ — ცხონების გარანტიასავით ჟღერს, მაგრამ პეტრე მოციქული ქრისტიანებს მოუწოდებს, სხვა რეალობაც არ დაივიწყონ, რომლის გარეშეც იმქვეყნიურის შესახებ გამოცხადება ვერ იქნება სრული: „რადგანაც დროა, ღვთის სახლიდან დაიწყოს განკითხვა, ხოლო თუ ჩვენით დაიწყება, რა აღსასრული ელით ღვთის სახარების ურჩთ? თუკი მართალი ძლივსღა ცხონდება, უკეთური და ცოდვილი სადღა იყოს?“ (1 პეტრ. 4, 17-18), ვინაიდან დაწერილია: „წმიდანი იყავით, რადგანაც მე წმიდა ვარ“. თუკი მამას უწოდებთ მას, ვინც პირუთვნელად განსჯის ყველას, თანახმად მისი საქმისა, მოშიშებით გალიეთ თქვენი ხიზნობის ყავლი (1 პეტრ. 1, 16-17).

არ არის საკმარისი, რომ ცოდვილ ქმედებებს მხოლოდ სახელი შევუცვალოთ. მორწმუნეებზე ვამბობთ: „სინანულის არ მოქნე ცოდვილის ცხოვრებაში ყველა ცოდვა „მომაკვდინებელია“, ხოლო მორწმუნეს იგივე ცოდვებს ასე ვახარისხებთ: „როდესაც ადამიანი ქრისტეს მისდევს, მას ცოდვები მიეტევა, თუმცა, მან შეიძლება ესა თუ ის ცდომილებები და შეცდომები დაუშვას, დაეცს თავისი გამოუცდელობით, მაგრამ ეს შეცდომები არ არის „მომაკვდინებელი“. ეს თითქოს, ის ცოდვებია, რომლებიც „ადამიანის განუწმენდელ ცხოვრებაზე მიუთითებს“. გამოდის, რომ ჩვენ კი არ უნდა შევიცალოთ ცოდვასთან მიმართებაში, არამედ ღმერთმა უნდა შეიცვალოს თავისი დამოკიდებულება ჩვენი ცოდვილი მიდრეკილებებისკენ. ამ საკითხზე მსჯელობისას თეოფანე დაყუდებული სვავს კითხვას: „ნუთუ გგონიათ, რომ ღმერთმა თავისი ძალით აპატია ცოდვილებს და სამოთხეში შეიყვანა ისინი. თავად განსაჯეთ, განა ეგების ასეთი რამ სამოთხისთვის? ცოდვა ხომ რაიმე გარეგნული არ არის, არამედ შინაგანია; როდესაც ადამიანი სცოდავს, მთელი მისი შინაგანი სამყარო ირყვნება, იბილწება და ბნელდება. თუ ცოდვილს მხოლოდ გარეგნულად ვაპატიებთ, შინაგანად კი ყველაფერს დავტოვებთ ისე, როგორც იყო და არ განვწმენდთ, ის პატიების შემდეგაც ბილწი და ბნელი დარჩება. ასეთი იქნება ის, ვისაც ღმერთმა თავისი ძალით აპატია, შინაგანი განწმენდის გარეშე. წარმოიდგინეთ, რომ ასეთი ადამიანი — უსუფთაო და ბნელი — სამოთხეში შედის? რა გამოვა? ეთიოპელი თეთრკანიანებს შორის. ეგების რო?“

მაგრამ ჩვენ ვიცით, რომ მორწმუნეთა ლოცვებს სასწაულის მოხდენა შეუძლიათ. ქრისტიანის ლოცვა მთებს ცვლის (მათე. 21,21), ათეისტებისა და წარმართების გულებს გარდასახავს. პავლე მოციქული გვიბრძანებს მეფეთა და მთავართათვის ვილოცოთ (1 ტიმ. 2, 2), მაშინ როდესაც ისინი ქრისტიანობისადმი მტრულად იყვნენ განწყობილნი. მაშასადამე, როდესაც მიცვალებულის სულიერი მდგომარეობისთვის  ვლოცულობთ, ჩვენ არ ვაკეთებთ რაიმე გაუცნობიერებელს ან უჩვეულოს. ისევე, როგორც წარმართი მეფეების შემთხვევაში, ქრისტეს სისასტიკე კი არ აკავებს სულს ცათა სასუფევლის მიღმა, არამედ თავად ამ სულის დამოკიდებულება სასუფევლის მიმართ.

რომელიმე თქვენგანს ვირი ან ხარი რომ ჩაუვარდეს ჭაში, განა დაუყოვნებლივ არ ამოიყვანს (ლუკა. 14, 5) — ამბობს ქრისტე; და თუ ქრისტესმიერი ძმა „განუწმენდელი ცხოვრების ადამიანად“ დარჩა და სიკვდილის წინაც არ მოიმოქმედა სინანულის ღირსი ნაყოფი და უფლის წინაშე უნაყოფო წარსდგა? განა ცოდვაა მისთვის ლოცვა? ნუთუ ცხვრისთვის მეტად უნდა დავშვრეთ, ვიდრე ძმისთვის? მიცვალებულთათვის ულოცველობა,  ჩვენთვის ისევე არაბუნებრივია, როგორც ღვთის მოწყალებაში ეჭვის შეტანა. სამწუხაროდ, დაგრძალვაზე პროტესტანტებს ათეისტებივით უწევთ ქცევა და მხოლოდ გამოსამშვიდობებელ სიტყვაში თუ გაიჟღერს რელიგიური ნოტა. მაგრამ ბაპტისტის სული ხომ ათეისტის სული არ არის, ამიტომ მათი გრძნობებიც არ უნდა იყოს და ვერც იქნება ერთნაირი. მე მესმის „იეღოვას მოწმეების“, ათეისტების, ადვენტისტების და დანარჩენების, ვინც სულის უკვდავებას უარყოფს. მაგრამ სახარებისეულ ქრისტიან ბაპტისტებს ხომ კარგად ესმით, რომ უყვარდათ მოყვასი — სხეულის მიმართაც ხომ გააჩნდათ ქრისტიანული სიყვარული?! მაგრამ საყვარელ სულს რატომღაც იმ მოწყალებას არ აძლევენ, რასაც სხეულს უწევდნენ.

მოვიყვან „კითხვას რადიომსმენელის წერილიდან“ და ამ კითხვაზე ბაპტისტი მქადაგებლის, იაკობ კოზლოვის პასუხს, რომელიც მის წიგნში, „კითხვები და პასუხებია“ მოცემული. მას მიმართავს ქალი, რომელსაც ახალი დაწყებული აქვს ქრისტიანული ცხოვრება და რომელსაც ორი წლის წინ „უბედურება შეემთხვა: 21 წლის შვილი ავად გახდა და სამ თვეში გარდაიცვალა. ორი წელი სასაფლაოს ვერ ვცილდებოდი და საღამოობით ადგილს ვერ ვპოულობდი, ვერ ვიძინებდი. დავიწყე ეკლესიაში სიარული და ცოტა დავმშვიდდი. არანაირი სასულიერო ლიტერატურა არ მქონდა, არა და ძალიან მინდოდა რამე წამეკითხა. ღმერთი შემეწია და თქვენი მისამართი გავიგე“. კოზლოვის პასუხი: „მორწმუნეებმა ვიცით, რომ ყველაზე საუკეთესო და მარადიული სიკვდილის შემდეგ იწყება. თქვენ ვერ მშვიდდებით, რადგან არ ხართ დარწმუნებული, რომ თქვენი შვილი ჩვენი უფლის, იესო ქრისტეს, სასუფეველში იქნება. მე გირჩევთ, რომ ღვთის სიტყვა — ბიბლია — წაიკითხოთ, საიდანაც ცოდნას მიიღებთ და ლოცვაში ითხოვეთ, რომ უფალმა ცხონების გზა გაგიხსნათ. ჩვენ უფლის იმედი მხოლოდ მაშინ გვექნება, როდესაც ქრისტეს გამომსყიდველი მსხვერპლის გვწამს და უფალს ჩვენს პირად მხსნელად ვიღებთ… არ მინდა მთლად უიმედოდ დაგტოვოთ; უფალს ყოველთვის აქვს გზები, რომლებზეც ჩვენ არაფერი ვიცით… ილოცეთ, ჩაწვდით მის სიტყვას, ამისკენ მოგვიწოდებს უფალი. ის თავის გამოცხადებას მოგანიჭებთ და განუგეშებთ“.

პირველი, რითიც ეს პასუხი ყურადღებას იქცევს, არის წარუმატებელი მცდელობა, სიტუაცია პროტესტანტულ დოგმატიკას მოარგონ და ცათა სასუფევლის გარანტია მისცენ. აქ, აშკარად ურწმუნო გოგოს სიკვდილზეა საუბარი, მაშ  საიდან უნდა ჰქონდეს დედამისს იმედი, რომ მისი შვილი აუცილებლად სამოთხეში იქნება? თავად ბაპტისტური დოგმატიკა არ უტოვებს მას ამ იმედს, რადგან აცხადებს, რომ „ადამიანს მხოლოდ მაშინ შეუძლია ქრისტეს იმედი ჰქონდეს, თუ მისი გამომსყიდველი მსხვერპლის სწამს და უფალს თავის პირად მხსნელად იღებს“. როგორც ვხედავთ, ბაპტისტებიც გვირჩევენ, რომ მეტი ვილოცოთ, ოღონდ არა გარდაცვლილზე, არამედ საკუთარ თავზე.

მართლმადიდებლისთვის მიცვალებულთათვის ლოცვაში ახალი არაფერია. ის ძმის სულისთვის მის სიცოცხლეშივე ლოცულობდა და გარდაცვალების შემდეგაც ილოცებს იმავე სულისთვის.

იგივე ღმერთი, იგივე სული, იგივე ჩვენ… რა შეიცვალა? რატომ არ მაქვს უფლება ვილოცო იმავე სულისთვის, რომლისთვისაც მთელი ცხოვრება ვლოცულობდი? იმიტომ რომ ის სხეულს განეყარა? ან იმიტომ, რომ უმწეო გახდა? ქრისტიანულად თუ შევხედავთ, უმწეოთათვის ლოცვა ხომ ცოდვა არ არის. ამიტომ, როდესაც ქრისტესმიერი ძმების ცოდვების მიტევებისთვის ვლოცულობთ, ურიგო არ იქნებოდა, აწ უსხეულო ძმები და დებიც მოგვეხსენებინა.

მართლმადიდებელი ქრისტიანები, მიცვალებულის დაკრძალვისას, არსებითად არანაირ ახალ გრძნობას არ განიცდიან. ეს მხოლოდ ხანგრძლივი განშორებაა. ამ დროს ყოველი მორწმუნის წინაშე ისმის კითხვა: რაზე და ვისთვის ვილოცოთ? ისევე, როგორც ცოცხალ მეგობართან განშორების შემთხვევაში, ადამიანი, თავისი სულიერებიდან გამომდინარე წყვეტს: ილოცოს თავისთვის, ანუ იმისთვის, რომ როგორმე გადაიტანოს ეს განშორება, თუ ილოცოს წასულისთვის? „ცოცხლებს და წუთისოფლად დარჩენილებს სწამთ, რომ გარდაცვლილები არსებობას არ წყვეტენ, არამედ ღვთის წინაშე ცოცხლები არიან. როგორც წმინდა ეკლესია გვასწავლის მგზავრთათვის ლოცვას იმ იმედითა და სასოებით, რომ ეს ლოცვები მათთვის სასარგებლოა, იგივე უნდა ვიფიქროთ მიცვალებულთათვის ლოცვებზე“. ამგვარად, მართლმადიდებლები ირჩევენ წასულისთვის ლოცვას, პროტესტანტები კი გარდაცვლილის გარშემო იკრიბებიან, რათა თავისთვის ილოცონ. დაკრძალვაზე ისინი ყველაფერზე ზრუნავენ: მდიდრულ ჩასასვენებელზე, ყვავილებზე, ტრაპეზზე; ტირიან და სანუგეშო სიტყვით გამოდიან; იხსენებენ გარდაცვლილის ცხოვრებას, მის შრომას; ლოცულობენ გარდაცვლილის ნათესავებისთვის და გარდაცვლილის მკვლელისთვისაც კი (თუ გარდაცვლილი მოკლულია); ერთადერთი, რაც არ ხდება — თავად მიცვალებულისთვის ლოცვაა. მაშასადამე, მიწაში სხეულთან ერთად სულსაც მარხავენ და განკვეთენ მას თავისი კრებულიდან.

განსახილველია შემდეგი საკითხიც: საერთოდ, რატომ ლოცულობენ ქრისტიანები ცოცხლებისთვის? რა არის ამის მოტივაცია? პასუხი მარტივია: ჩვენ მოყვასისთვის ვლოცულობთ, რადგან მას ღვთის შეწევნა სჭირდებათ. ჩვენ ღმერთს მათთვის განათლებას, ხორციელ, ცხოვრებისეულ შეწევნას და რაც მთავარია, ყველაზე დიდ საიდუმლოს, რომელსაც ღმერთი მოიმოქმედებს — ცოდვების მიტევებას ვთხოვთ.

პროტესტანტები მიცვალებულთათვის ლოცვებში აზრს ვერ ხედავენ და ამაში თავისებური სიმართლეა, მაგრამ გააჩნია, რომელ ლოცვაზე ვსაუბრობთ. არსებობს სხვადასხვა ლოცვა:   ჯანმრთელობისათვის, შეგონებისათვის, სამსახურში და სწავლაში წარმატებებისათვის და ა. შ. როდესაც პროტესტანტები მიცვალებულთათვის ლოცვების უსარგებლობაზე საუბრობენ, ჩვენ დავეთანხმებით, თუკი საუბარია ზემოხსენებულ ლოცვებზე. მაგრამ არის კიდევ ლოცვა, რომელიც სხვა სიბრტყეში ვრცელდება, რომელიც შეუძლებელია არ შევაჩნიოთ ბიბლიის გვერდებზე — ეს არის ლოცვები მოყვასის ცოდვათა მიტევებისთვის. ამაზე ლოცულობდა ქრისტე, როდესაც ჯვარზე იყო გაკრული (ლუკა. 23, 34) და პავლე მოციქული, როდესაც განსაცდელს ითმენდა (2 ტიმ. 4, 16); ასეთივე ლოცვას სვიმონ მოგვი ითხოვდა (საქმე. 8, 18) და ა. შ. მხოლოდ ეს ლოცვაა მართებული საიქიოსთვის, თუკი მივიჩნევთ, რომ ძმის ცოდვა მას ღმერთს განაშორებს.

პავლე მოციქული ასე ამბობს ონისიფორეზე: ღმერთმა ინებოს, რომ უფლის მიერ წყალობა ჰპოვოს იმ დღეს (2 ტიმ. 1, 18). ყურადღება მივაქციოთ, რომ პავლე მოციქული ონისიფორესთვის წყალობას ითხოვს იმ დღეს, ანუ სამსჯავროს დღეს. ამავე ეპისტოლეში ის ორგზის გამოხატავს ონისიფორეს სახლზე ზრუნვას, თავად მასზე კი წარსულ დროში საუბრობს (2 ტიმ. 1, 16; 4, 19). ა. პ. ლაპუხინის განმარტებაში, რომლითაც ბაპტისტი მქადაგებლების „სიტყვის გარჩევისას“ ხშირად სარგებლობენ, შემდეგი დასკვნაა გამოტანილი: „ცხადია, რომ ეპისტოლეს დაწერისას ონისიფორე აღარ იყო ცოცხალი — წყალობა ჰპოვოს… ამ ისტყვებში იმის მტკიცებულებას ხედავენ, რომ პავლე მოციქულს მიცვალებულთათვის ლოცვის ქმედითობის სწამდა. მან თავისი სურვილით ქრისტეს მიმართა, ეს კი ლოცვაა“. ე. ი. სამოციქულო მცოფლმხედველობაში მოყვასის სიკვდილი მის მიმართ გულგრილი დამოკიდებულების საბაბს არ იძლევა.

მაგრამ, თუნდაც მოციქულის ეს სიტყვები მოყვასისთვის ლოცვად არ განიხილება (იმ ვარაუდით, რომ ონისიფორე იმ მომენტში ცოცხალი იყო), მაინც შევამჩნევთ, რომ მართლმადიდებლობაში მიცვალებულთათვის ლოცვის დანიშნულება და ხასიათი ამ სამოციქულო ლოცვის იგივეობრივია. მოციქული ლოცულობს არა შეგონებისთვის, არც სახარების ქადაგების წარმატებისთვის და არც ონისიფორეს საქმეებისა და ქცევისთვის — ერთადერთი სათხოვარი უფლისადმი არის უფლისმიერი წყალობის მოპოვება! იგივესთვის ლოცულობს მართლმადიდებელი ეკლესია, როდესაც გარდაცვლილებს იხსენიებს.

როგორც ვხედავთ, ბიბლიაში მიცვალებულთა ლოცვისათვის სივრცე არსებობს, ხოლო ამგვარი ლოცვის აკრძალვას კი არსად ვხვდებით. ჩვენ პროტესტანტებისგან კონკრეტული ამკრძალავი მუხლების მითითებას ველით. მათ თვითონ აირჩიეს „მხოლოდ წერილი“, როგორც ღვთისმეტყველებისა და პოლემიკის სფერო, ამიტომ მათი პროტესტებიც მხოლოდ წერილიდან უნდა გამომდინარეობდეს. ბაპტისტების განცხადებები მიცვალებულთათვის ლოცვის უსარგებლობის შესახებ საფუძველს მოკლებულია. მათ მიერ გამოთქმული განმარტებები, თუ რატომ არ ლოცულობენ მიცვალებულთათვის არ ამტკიცებს იმას, რომ წმინდა წერილი ამგვარ ლოცვას ყველას უკრძალავს! რომაელთა მიმართ ეპისტოლეს მე-14 თავში გადმოცემული პრინციპები არ იძლევა უფლებას ქრისტიანებს ავუკრძალოთ ის, რაც მათ უსარგებლოდ ეჩვენება: ზოგი ერთ დღეს მეორისაგან ასხვავებს, ზოგისთვის კი ყველა დღე ერთნაირია. ყოველი კაცი თავისი გონებით იყოს სრული. ვინც დღეზე ფიქრობს, უფლისთვის ფიქრობს; ვინც ჭამს, უფლისთვის ჭამს და მადლს სწირავს ღმერთს; ხოლო ვინც არა ჭამს, უფლისთვისვე არა ჭამს, და მადლს სწირავს ღმერთს (5-6). იმისათვის, რომ თავიანთ პროტესტში თანმიმდევრულები იყვნენ, ბაპტისპტებმა უნდა მიუთითონ წერილის მუხლები, სადაც მიცვალებულთათვის ლოცვა ცოდვად ან უკანონობად არის წოდებული. ბაპტისტები ვერ მიგვითითებენ ასეთ მუხლებზე, რადგან წერილში ასეთი რამ არ არსებობს.

მიცვალებულთა საიქიო ხვედრის სრული არ ცოდნა უმოქმედობისკენ არ გვიბიძგებს — ეს ლოცვის საბაბია და არა მისი უარყოფის. მიწიერ ცხოვრებაშიც ასეა: ქრისტიანებმა არ იციან ესა თუ ის საქმე როგორ დასრულდება, რაც მათში დარდს და ზრუნვას იწვევს და ამიტომ ლოცულობენ. ჩვენ ვლოცულობთ იმიტომ, რომ არ ვიცით. ყველა ანალოგიურ ცხოვრებისეულ სიტუაციაში ბაპტისტებიც ასე იქცევიან, რაც სულის მოსახსენებლ ლოცვათა აკრძალვის არაბუნებრივობაზე მიუთითებს. ცხოვრება სკოლაა, სიკვდილი კი გამოცდა. ანალოგია: ძმა, გამოცდისთვის ემზადება. გამოცდის წინ მეორე ძმას სთხოვს: ილოცე, რომ წარმატებულად ჩავაბარო! მეორე ძმა მანამდე ლოცულობს, სანამ შედეგს არ გაიგებს. ლოცვისას მან არ იცის: ძმა ჯერ კიდევ გამოცდაზეა, თუ უკვე ჩააბარა, ან იქნებ გამოაგდეს კაბინეტიდან… მიუხედავად ამისა, ძმა ლოცულობს ძმისთვის დროის მიუხედავად. ამგვარ სიტუაციებში უცოდინრობა ლოცვის საბაბია.

ეს ზნეობრივი არგუმენტები შეიძლება გაუგებრად ან მიუღებლად მოგვეჩვენოს, მაგრამ ასეა მხოლოდ მოყვასის გარდაცვალებამდე. მოყვასში მე არ ვგულისხმობ ამ სიტყვის გავრცელებულ გაგებას, არამედ მართლაც ახლობელ და ძვირფას ადამიანს ვგულისხმობ. მაშინ, ქრისტეს სიტყვები უფრო ადვილად გასაგებია: ღმერთი მკვდრებისა კი არ არის, არამედ ცოცხლებისა, რადგანაც ყველა ცოცხალია მისთვის (ლუკა. 20, 38). ამიტომ, ქრისტე მიცვალებულისთვის ლოცვას ისევე მიიღებს, როგორც ცოცხლისთვის. და ისეთი კადნიერნი ვართ მის მიმართ, რომ თუ ისე ვთხოვთ რამეს, როგორც მას ნებავს, კიდევაც გვისმენს. და რაკი ვიცით, რომ რაც უნდა ვთხოვოთ, შეისმენს ჩვენსას, ისიც ვიცით, რომ გვექნება ყველაფერი, რაც ვთხოვეთ (1 იოანე. 14-15). რადგან თქვა: ყველაფერი, რასაც ისურვებთ, ითხოვეთ და გექნებათ (იოანე. 15, 7), და ყველაფერი, რასაც ლოცვაში ითხოვთ რწმენით, მოგეცემათ (მათე. 21, 22). ღვთის სიტყვებში დაეჭვება ცოდვაა; ლოცვის მცირედმორწმუნეობით მოშხამვა ცოდვაა; და მითუმეტეს ცოდვაა, როდესაც „ყველაფრის“ ზღვარი პოზიტივისტური აზროვნების სივიწროვემდე დაგვყავს.

ბაპტისტები გვეკამათებიან: „ბიბლიაში არ არის პირადპირი მითითება მიცვალებულთათვის ლოცვაზე. ეს რომ ასე მნიშვნელოვანი ყოფილიყო, ღმერთი ამის შესახებ პირდაპირ მითითებას მოგვცემდა!“ მაგრამ ასე თუ ვიმსჯელებთ, არც მოხუცებისთვის უნდა ვილოცოთ! ბიბლიაში ეს ხომ პირდაპირ არ არის მითითებული. არც უმნიშვნელოვანესი დოგმატებია ჩამოყალიბებული ბიბლიაში: სამება-ღმერთის დოგმატი (I მსოფლიო კრება), ქრისტეში ბუნებების შეერთების შესახებ დოგმატი (IV მსოფ. კრება), ბიბლიის 27 წიგნის უცდომელობის შესახებ სწავლება და მრავალი სხვა რამ. იქნებ, ბაპტისტების მიერ შემოთავაზებულ მეთოდსაც მივყვეთ: „თუ ბიბლია არაფერს ამბობს კონკრეტულ საკითხზე, ზოგადი ბიბლიური პრინციპები არსებობს“. ეს სწორი მიდგომაა. მაგრამ ისიც სწორია, რომ ეს პრინციპები ქრისტიანების ერთმანეთზე ლოცვით ზრუნვას არ უარყოფს.

როდესაც მოციქული ერთმანეთისთვის ლოცვას გვიბრძანებს, მოყვასის სიკვდილით არ გვზღუდავს: ყოველგვარი ლოცვა-ვედრებით დღენიადაგ ილოცეთ…  ყველა წმიდისთვის (ეფ. 6:18); შეგაგონებ აღასრულო ყოველგვარი ლოცვა, თხოვნა, ვედრება და მადლიერება ყველა კაცისთვის (1 ტიმ. 2, 1); ილოცეთ ერთმანეთისთვის (იაკობ. 5, 16). განა გარდაცვლილები ჩვენი მეგობრები აღარ არიან? თუ ისინი „ადამიანებად“ აღარ არიან?

ქრისტიანის სახარებისეული სახე ღვთისადმი მუდმივ ლოცვას გულისხმობს. ქრისტიანებისთვის ეს ბუნებრივია და ყოველ ცხოვრებისეულ სიტუაციაში ხორციელდება. განუწყვეტლივ ილოცეთ (ეფ. 5, 17) — გვამცნობს მოციქული. მაგრამ ეს უწყვეტი ლოცვა რატომღაც მოყვასის სიკვდილისას უნდა შეწყდეს, თუ მთავარი ობიექტიდან (მიცვალებულიდან) მეორე ხარისხოვანზე უნდა გადავიდეს? მორწმუნისთვის ეს არაბუნებრივია, რადგან თუ ის მიცვალებულისთვის ლოცვაზე უარს ამბობს, ამით თავად მიცვალებულზეც ამბობს უარს, რადგან ცოცხალთა და გარდაცვლილთა ლოცვა მეუფის მიმართ არის ბოლო დამაკავშირებელი ძაფი, რომელიც ჩვენს სულებს ღვთის თაყვანისცემაში აერთიანებს (ფილიპ. 2, 10). ამიტომ, სავსებით ქრისტიანული მიდგომაა, როცა ბიბლიაში სპეციალურ მითითებებს არ ვეძებთ  თუნდაც პრინციპით „შეჭირვებულთათვის“ და  ვლოცულობთ ბავშვებისთვის, მოხუცებისთვის, ინვალიდებისთვის  ზედმეტი გამოწვლილვის გარეშე, ასევე მიცვალებული ძმებისთვისაც.

აუცილებელია აღინიშნოს მიცვალებულთათვის მართლმადიდებლური ლოცვის განსაკუთრებულობა: „ჩვენი ლოცვები მოცვალებულთა სულებზე უშუალოდ იმოქმედებენ, თუ ისინი მართალ სარწმუნოებაში და ჭეშმარიტი სინანულით აღესრულნენ, ანუ ეკლესიასთან და უფალ იესოსთან კავშირში“. მართლმადიდებელი ეკლესია არ ლოცულობს „უნანიებელ ცოდვილთვის“, მაგრამ არა  გულსასტიკობის გამო, არამედ იმიტომ, რომ ვინც ურწმუნოებაში, უკეთურებასა და სინანულის გარეშე გარდაიცვალა, მან საერთოდ ჩააქრო თავის თავში ქრისტეს სული (ეფ. 5, 19). მათში არ არის სიკეთის ის საწყისი, სიცოცხლის ის თესლი, რომელიც დედამიწაზე შეიძლება არასაკმარისად გაიხსნა, მაგრამ ღვთის წყალობით საშუალებას მისცემდა მათ ცათა სასუფეველში შესულიყვნენ. მართალია, ჩვენ ღვთის მსჯავრი არ ვიცით, მაგრამ ეკლესიის ეს პედაგოგიური შეზღუდვა ბაპტისტების რადიკალიზმზე უფრო ბრძნულია.

 ვინც იტყვის სიტყვას სული წმიდის წინააღმდეგ, არ მიეტევება მას, არც ამ წუთისოფლად და არც საუკუნო სოფლად (მათე. 12, 32) — ამბობს უფალი ჩვენი იესო ქრისტე. მაგრამ რას ნიშნავს „მიეტევება“ ან „არ მიეტევება“ საუკუნო სოფლად? თუ ღმერთი სიყვარულია (იოანე. 4, 16), მაშინ საქმე მის მრისხანებასა ან წყალობაში არ არის. საკითხი უშუალოდ ადამიანს ეხება. სიკვდილის შემდეგ ადამიანი, თავისი სურვილისგან დამოუკიდებლად, ახალი სულიერი რეალობის ხედვას იძენს (ლუკა 8, 17) — ღმერთზეც გაცილებით მეტს გაიგებს, ვიდრე ამქვეყნად მცხოვრები ღვთისმეტყველები. ხორციელი ფარდის გარეშე ყველაფერი ღია და დაუფარავი ხდება. შედეგად, ადამიანი საკუთარ თავს შეიცნობს. ის, რისკენაც, ადამიანს საკუთარი სიმახინჯის ხედვა უბიძგებს, სინანულის უნარს წარმოადგენს.

არიან ადამიანები, რომლებიც სიცოცხლეშივე იძენენ დემონური თვითშემეცნების ერთ-ერთ ელემენტს. ეს ელემენტი გაბოროტებაა, რომელიც საკუთარი მანკიერებების დანახვისას, სინანულის ნაცვლად იბადება.  როდესაც ცუდი ადამიანი გააცნობიერებს, რომ არ იყო მართალი, ბოროტდება და მხილების ობიექტს უპირისპირდება. ამგვარად, ის ზნეობრივად კიდევ უფრო უარეს მდგოამრეობაში აღმოჩნდება. ნათქვამია: მხილებული კაცი თუ კვლავ ჯიუტობს, ანაზდეულად და უკურნებლად შეიმუსრება (იგავ. 29, 1). გავიხსენოთ ფარისევლები! ქრისტეს სიმართლე მათ აცოფებდა, მებაჟეებსა და ცოდვილებს კი სინანულს ჰგვრიდა. სულის მდგომარეობასა და გამოცხადებას შორის იგივე თანაფარდობის კანონი მოქმედებს გარდაცვალების შემდეგაც, მხოლოდ მისი ძალა და კონტრასტი ძლიერდება ადამიანის სიცოცხლეში, ის გაბოროტებამდე გარკვეული სულიერი ყოყმანის შემდეგ მიდის — მისი სულის რაღაც ნაწილი კი მაინც ეწეოდა მას სინანულისკენ, უზენაესი ზნეობრივი იმპულსების განხორციელებისკენ (სინდისის ხმა). როდესაც ადამიანი სიცოცხლეში ეჩვევა ამ სულიერი მოძრაობების ჩახშობას, იმქვეყნად ეს იმპულსები გადამწყვეტ ძალას კარგავს. ასეთ ადამიანს მწარედ აუხდება უფლის სიტყვები:  ყველა მქონეს მიეცემა და მიემატება, ხოლო არმქონეს წაერთმევა ისიც, რაცა აქვს (მათე. 25, 29). შესაბამისად, ასეთ ადამიანს არ მიეტევება არც ამ სოფლად, არც საუკუნო სოფლად. ასე ხდება არა ღვთის გადაწყვეტილებით, არამედ იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანი ღმერთთან ურთიერთობას არც მოისურვებს. ადამიანთა ამ კატეგორიის მიმართ ბაპტისტები  და მართლმადიდებლები თახმდებიან: „სიკვდილის შემდეგ არ არსებობს სინანული, პატიება, შეუძლებელია ცვლილება“. ღმერთთან ურთიერთობის იმედით გარდაცვლილი ქრისტიანი, რომელიც თავის ცოდვილობას აცნობიერებდა, კიდევ უფრო მეტად მოისურვებს ღმერთთან ყოფნას. ცოცხალთა ლოცვა მისთვის შემწეობად და ძალად იქცევა, რომლის მეშვეობითაც ცოდვით დასნეულებული სულის განკურნება შესაძლებელი გახდება.

„ცხოვრების კანონი ისეთია, — ამბობს წმ. თეოფანე დაყუდებული, — რომ თუ ვინმე აქ სინანულის მარცვალს დათესავს, თუნდაც უკანასკნელი ამოსუნთქვისას, ის აღარ დაიღუპება. ეს მარცვალი აღმოცენდება და ნაყოფს გამოიღებს — მარადიულ ცხონებას. ხოლო ვინც აქ სინანულის მარცვალს არ დათესავს და საიქიოში მოუნანიებელი გავა, იქაც მუდამ ასეთი დარჩება და საუკუნოდ თავის შესაბამის ნაყოფს გამოიღებს — ღვთის მარადიულ უარყოფას“.

ახლა, დროებით გადავერთოთ მართლმადიდებლური აღმსარებლობიდან და დავუშვათ, რომ პროტესტანტები მართალნი არიან და ჩვენ მართლმადიდებლებმა, საერთოდ არ ვიცით, აღწევს თუ არა ჩვენი ლოცვები ღმერთამდე, ისმენს თუ არა ქრისტე ჩვენს ვედრებას და საერთოდ,  ეხმარება კი ჩვენი ლოცვები მიცვალებულებს? ეს ჩვენ  არ ვიცით და არც არაფერში  დარწმუნებულნი არ ვართ! და რა? დასკვნა ცალსახაა: ასეთ შემთხვევაშიც კი ურიგო არ არის  აუცილებელიცაა  მიცვალებულთათვის ლოცვა! რატომ? წარმოიდგინეთ, რომ ტყეში დაიკარგეთ. განა ცოდვაა ამ დროს ყვირილი — ეჰე-ჰეეე! შეიძლება ვერავინ გაიგონოს თქვენი ხმა და თქვენი მცდელობაც ამაოა. მაგრამ მაინც! თუ საუბარია სიცოცხლის გადარჩენაზე, ვინ გაამტყუნებს მღაღადებელს? თუ ლოცვის შესრულების ას პროცენტიანი გარანტია არ გვაქვს, ამიტომ მას არსებობის უფლება არ აქვს? ნებისმიერი სხვა ლოცვის დროსაც ქრისტიანმა ზუსტად არც ის იცის,  ესათნოება თუ არა ღმერთს მისი ლოცვა. ამიტომაც ამატებს დასასრულს: „იყავნ ნება შენი და არა ჩემი“.

დავბრუნდეთ „ტყეში“. თქვით: აქვს თუ არა დაკარგულ მღაღადებელს უპირატესობა მასთან შედარებით, ვინც უღრანში დადის და პრინციპულად დუმს იმის გამო, რომ შველის იმედი არ აქვს? რა თქმა უნდა, მღაღადებელს უპირატესობა აქვს. ვისი ქცევაა უფრო ბუნებრივი და ვის აქვს მეტი შანსი, რომ შველას ჰპოვებს? უპირობოდ მღაღადებელს. ასე რომ, ყველაფერი რწმენასა და მის ძალას ეფუძნება. აქედან გამომდინარეობს ბოლო კითხვა: ამ ორიდან ვინ აღმოჩნდა რელიგიური და ვინ პრაგმატიკოსი? ნამდვილად მღაღადებელის საქციელი უფრო გონივრულია, მიუხედავად იმისა, არ არის დარწმუნებული რომ მის ხმას ვინმე გაიგებს.  ასეთი ქცევა ჩვენი სულის წყობიდან ბუნებრივად მომდინარეობს. უკიდურესი საჭიროების შემთხვევაში ადამიანი მაშინაც კი ითხოვს, როდესაც თითქმის დარწმუნებულია, რომ უარს მიიღებს.

თუ დავუშვებთ, რომ მართლმადიდებლებისთვის მიცვალებულთათვის ლოცვისათვის მხოლოდ ზემოაღნიშნული მოტივაცია გააჩნიათ, მაინც დავეთანხმებით ამ არგუმენტს. რადგან ეს ზნეობრივი არგუმენტი არა დოგმატიკის სახელმძღვანელოებიდან და კაბინეტური მსჯელობებიდან, არამედ ადამიანის გულიდან მომდინარეობს, ხოლო თუ ეს გული ქრისტიანულია, მაშინ მისთვის არაბუნებრივია ქრისტეს მიერი სიყვარული და ზრუნვის მხოლოდ მორთული ჩასასვენებლითა და თაიგულებით გამოხატოს.

როგორც ამბობენ — „გულს ვერ უბრძანებ“. პროტესტანტები, რომლებმაც ქრისტიანულად აზროვნება და გრძნობა ისწავლეს, საკუთარი დოგამტიკის ვიწრო ჩარჩოებში ვერ ეტევიან. ყველაზე მტკიცე პროტესტანტებიც კი, თავიანთი ახლობლების გარდაცვალებისას, საიქიო ხვედრისათვის სრულიად უსარგებლო ელემენტებს უშვებენ — ტირილს და ცრემლებს! ეს ხომ, ნებისმიერი რელიგიის თვალსაზრისით, ვერ უშველის მიცვალებულს. მაგრამ, ამის გამო მოტირალს ვინ გააჩერებს? სულიერი მდგომარეობის ამგვარი გამოხატვა ბუნებრივია და ადამიანის სულიდან მოედინება ისე, რომ ამისათვის გონების თანხმობას არ ეძებს. ასევეა მიცვალებულთათვის ლოცვაც: ის ქრისტიანის გულში იშვება მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად აუცილებელი ან ქმედითია იგი.

ქრისტიანული სიყვარულის ისეთი გამოვლენა, როგორიცაა ლოცვა ვერ  და არც უნდა ექვემდებარებოდეს რაციონალური სქოლასტიკის პრინციპებს. ურწმუნოება ლოცვის უარყოფის საწყისებზე დგას, მცირედმორწმუნეს ლოცვისკენ მხოლოდ ეფექტურობისა და აუცილებლობის რაციონალური მოსაზრებები უბიძგებს. მაგრამ ქრისიტანული სულისთვის ლოცვა სიცოცხლის განუყოფელი ნაწილია. ამიტომ, ქრისტიანობა ლოცვის მუდმივობისკენ ისწრაფვის და კრიტიკული გონებით ლოცვის საზღვრებს არ ადგენს. ა. ს. ხომიაკოვი ამის შესახებ ასე წერდა: „ჩვენ სიყვარულის და არა სარგებლობის სულით ვლოცულობთ; თავისუფლების ძეთა სულით და არა დაქირავებული მუშაკის სულით, რომელიც გასამრჯელოს ითხოვს. ნებისმიერი, ვინც იკითხავს — „რა სარგებელია ლოცვაში?“ — მონად აღიარებს თავს. ჭეშმარიტი ლოცვა ჭეშმარიტი სიყვარულია“. ამრიგად, თუ ქრისტიანი სვავს კითხვას: რისთვის ვილოცო, რას მომცემს მე ლოცვა? — ცხადია, რომ მან ზეციური მამის მიმართ შვილობრივი სიყვარული ვერ შეიცნო. ასეთი ადამიანისთვის ლოცვა ტვირთია და შრომა, რომლისთვისაც ის გასამრჯელოს ითხოვს ღვთისაგან. საკითხის ამგვარი დასმა ლოცვის არსს ცვლის. ლოცვა ღმერთთან ურთიერთობაა, ღმერთთან საუბარია — ეს ღვთის ნიჭია, ღვთის შვილთა სიხარული და არა დაქირავებული მუშის შრომა! გარკვეულ წილად, ლოცვის მოტივაცია შეიძლება რაღაც საჭიროებიდან გამომდინარეობდეს, მაგრამ ღვთის შვილები, თუმცა კი სათხოვარს არ უარყოფენ, ღმერთთან  მაინც ლოცვით ურთიერთობას  ამჯობინებენ. ამიტომ შეკითხვა — „რატომ უნდა ვილოცო?“ — ლოცვაზე მაღლა არ დგას და არ განაპირობებს მას. მოიშორეთ მონური ფსიქოლოგია და ქრისტესმიერი ძმებისთვის ლოცვის სულს შეიცნობთ. ეს არის სიყვარულის  და არა გამორჩენისა და ანგარების სული.

ახლა საშინელი სამსჯავროსა და მიცვალებულთათვის ლოცვის ურთიერთმიმართების მნიშვნელოვან საკითხზე გადავიდეთ. ცოცხალთა და მკვდართა საყოველთაო საშინელ სამსჯავროზე ბიბლიის გამოცხადებას მართლმადიდებლებიც და ბაპტისტებიც აღიარებენ, მაგრამ ამ უკანასკნელებისთვის სამსჯავრო ყოველგვარ აზრს მოკლებულია. ბაპტისტები დარწმუნებულნი არიან, რომ „აზრი იმის შესახებ, რომ „მკვდართათვის საბოლოო სამსჯავრო ჯერ არ დამდგარა“, უსაფუძვლოა“. ანუ, მკვდართათვის სამსჯავრო შეუძლებელია, რადგან ის სიკვდილისთანავე აღსრულდა: მართალნი სამოთხეში, ცოდვილი კი ჯოჯოხეთში, ყოველგვარი აპელაციისა და მომავალი მარადისობის წინაშე გაურკვევლობის გრძნობის გარეშე! ბაპტისტები აცხადებენ, რომ ეს საკითხი საბოლოოდ გადაწყვეტილია! მაგრამ ასეთ შემთხვევაში, რამდენად გამართლებულია საყოველთაო აღდგომა, თუ მაშინ მხოლოდ იმას გამოაცხადებენ, რაც უფალმაც და მკვდრებმაც უკვე კარგა ხანია იცოდნენ? მსჯავრდებულებს რომ უთხრა — „თქვენ მსჯავრდებულები ხართ!“, ნეტარებს კი — „თქვენ ნეტარნი ხართ!“ იგივეა რომ იოანეს უთხრა რომ ის იოანეა, პეტრეს კი  რომ ის პეტრეა. ნუთუ აღმდგართ მათ მიერ უკვე ისედაც გათავისებული მდგომარეობის საზეიმო გამოცხადება სჭირდებათ. რისთვის დასჭირდებოდა ქრისტეს ცოდვილების ასეთი საქვეყნო მასხრად აგდება? მაპატიეთ შედარებისთვის, მაგრამ ეს იგივეა, რომ სასაფლაოზე მიხვიდე, შენი მტერი აღადგინო და უთხრა, რომ ის დამპალი გვამია და ისევ ჩამარხო მიწაში. რა სამართლიანობაა!

მაშასადამე, ის აზრი, რომ მიცვალებულთათვის ლოცვა აზრს მოკლებულია იმ მიზეზით, რომ ყველაფერი უკვე საბოლოოდ განისაზღვრა, უაზროს ხდის საბოლოო სამსჯავროს. უფალმა ხომ სამყაროს აღსასრულს სამსჯავრო უწოდა და არა უბრალოდ შედეგების გამოცხადება. რეალური გადაწყვეტილების გამოტანის გარეშე სამსჯავრო წარმოუდგენელია. თუ არ გვინდა რომ საყოველთაო სამსჯავრო ფორმალობად ვაქციოთ, კერძო განსაზღვრება (სიკვდილისთანავე) საბოლოოდ არ უნდა მივიჩნიოთ.

ამაზე ისიც მიუთითებს, რომ გარდაცვლილები ჯერ დროში იმყოფებიან და მარადიულობას საბოლოო სამსჯავროზე ეზიარებიან. იოანე მოციქული ასე მოწმობს მოწამეთა ხვედრს კერძო მსჯავრისას: და როცა ახსნა მეხუთე ბეჭედი, საკურთხევლის ქვეშ ვიხილე მათი სულები, ვინც მოკლულ იქნენ ღვთის სიტყვისა და მოწმობისთვის, რომელიც ჰქონდათ. ხმამაღლა შეღაღადეს და თქვეს: როდემდის, მეფეო, წმიდაო და ჭეშმარიტო, არ განსჯი და შურს არ იძიებ ჩვენი სისხლისთვის მიწის მკვიდრთაგან? და მიეცა მათ სპეტაკი სამოსი და ითქვა მათ მიმართ, ცოტა ხანს კიდევ დამცხრალიყვნენ, ვიდრე არ გასრულდებოდა მათ თანა-მონათა და ძმათა რიცხვი, რომელნიც მათსავით მოკლულ უნდა იქმნენ (გამოცხ. 6, 9-11). ეს ჯერ არ არის ცათა სასუფეველი, რომელშიც დრო აღარ იქნება (გამოცხ. 10, 6) მათ უთხრეს, რომ ცოტა ხანს კიდევ დამცხრალიყვნენ, ე. ი. მოცემული მსჯავრი დროში წარმოებს და ამიტომ სრული ვერ იქნება. მეორეც ის არის, რომ აქ აღწერილია მოვლენები, რომლებიც ცოცხალთა და მკვდართა საყოველთაო აღდგომამდე მოხდა, ე. ი. ისინი ჯერ კიდევ ვერ შევიდნენ სასუფეველში მაცხოვრის სიტყვის თანახმად: მოდით, კურთხეულნო მამაჩემის მიერ, და დაიმკვიდრეთ სასუფეველი, თქვენთვის გამზადებული ქვეყნის დასაბამიდან (მათე. 25, 34).

ამრიგად, კერძო სამსჯავრო არ არის სრული — ის წინასწარი სმსჯავროა, რომელიც დროში აღესრულება. ამიტომ, ცოდვილების მდგომარეობა ჯერ არ არის უცვლელი და მარადიული და ჩვენი უფლის, იესო ქრისტეს, წყალობით შეიძლება შეიცვალოს.

მიცვალებულთათვის ლოცვის საწინააღმდეგო სტანდარტული არგუმენტი, რომელიც ბაპტისტებს მოჰყავთ, მდიდრისა და ლაზარეს იგავია (ლუკა. 16). მაგრამ რიგი გარემოებებისა არ გვაძლევს საშუალებას, რომ ეს იგავი მიცვალებულთათვის ლოცვის საწინააღდმეგო არგუმენტად გამოვიყენოთ:

• იგავის გმირები ორ საპირისპირო უკიდურესობას წარმოადგენენ: მართალი ღატაკი და უზნეო მდიდარი; ამ ორი კატეგორიისთვის კი მართლმადიდებელი ეკლესია არ ლოცულობს.
• იგავის თხრობა ძველ აღთქმისეულ დროს ეხება, როდესაც მხოლოდ მოსე და წინასწარმეტყველნი იყვნენ (ლუკა. 16, 29). ამიტომ, აქ სამოთხისა და ჯოჯოხეთის ახალაღთქმისეულ გაგებაზე ვერ ვისაუბრებთ.
• ჯვარზე სიკვდილის შემდეგ ქრისტემ ჯოჯოხეთის ძველაღთქმისეული მდგომარეობა შეცვალა! (გამოცხ. 1, 18). მივიდა საპყრობილეში მყოფ სულებთან და უქადაგა მათაც… მკვდრებსაც ხომ იმიტომ ეხარათ, რომ ხორცით განკითხულიყვნენ, როგორც კაცნი, და სულით ეცოცხლათ, როგორც ღმერთს (1 პეტრესი. 3, 19; 4, 6). მაცხოვარმა იმქვეყნიური ყოფის ბუნება შეცვალა. ყველა, ვისაც მასთან ყოფნის უნარი გააჩნდა, მის ქადაგებას გამოეხმაურა. ეს ღვთის დიდებული საქმეა. ეს არის მაცხოვრის სისხლით, მისი განკაცებითა და სიკვდილით განპირობებული აქტი, ახალი აღთქმის საიდუმლოება.

ბაპტისტები ასწავლიან, რომ „კვლავაც არსებობს უდიდესი უფსკრული!“, თითქოს ჯოჯოხეთში ხარების შესახებ არაფერი სმენიათ. თან ამბობენ, რომ „ღვთის სიტყვა უცვლელია!“. ეს ძალიან არა წინდახედული განცხადებაა. თუ ყოველ ძველაღთქმისეულ გარემოებაზე ვიტყვით,, რომ „ღვთის სიტყვა უცვლელია“, თითქოს მოსესა და წინასწარმეტყველების დროიდან არც არაფერი მომხდარა, პირველი საუკუნეების იუდეო-ქრისტიანულ სექტებს დავემსგავსებით, რომლებიც ძველი აღთქმი უცვლელობასა და ახალი აღთქმის წინაშე მის პრიორიტეტულობას ამტკიცებდნენ.

როდესაც ქრისტეს მიერ ჯოჯოხეთიდან ამოყვანილ სულებზე ვლაპარაკობთ, სინანულის არ მქონე ცოდვილებს (სახარებისეული მდიდრის მსგავსთ) არ ვგულისხმობთ. იოანე მოციქულიც საუბრობს „მომაკვდინებელ“ და „არამომაკვდინებელ“ ცოდვაზე და მოგვიწოდებს, რომ ვილოცოთ მათთვის, ვინც „არამომაკვდინებელ“ ცოდვას სჩადის, იმ რწმენით, რომ ღმერთი მისცემს სიცოცხლეს არამომაკვდინებელი ცოდვით შემცოდეს (1 იოანე. 5, 16). შემდეგ ამბობს: არის მომაკვდინებელი ცოდვაც; მასზე როდი ვამბობ, ილოცოს-მეთქი. ჩემი აზრით, აქ, იოანე მოციქული გარდაცვლილ ძმებს გულისხმობს. საუბარი ცოცხლებზე რომ ყოფილიყო, გამოვიდოდა, რომ მოციქული, სრულიად არაქრიასტიანულად გვეუბნება, რომ აშკარა ცოდვილებისთვის არ ვილოცოთ. თავად იესო ქრისტეც ხომ ლოცულობდა თავისი ჯვარმცმელებისთვის და სხვებსაც დაუწესა მცნებად: გიყვარდეთ თქვენი მტრები და კეთილი უყავით თქვენს მოძულეთ; აკურთხეთ თქვენი მაწყევარნი და ილოცეთ თქვენსავ შეურაცხმყოფელთათვის (ლუკა. 6, 27-28).

პ. ი. როგოზინი ცდილობს (1 იოანე. 5, 16) ისე განმარტოს, რომ ამ მუხლში მიცვალებულთათვის ლოცვა არ გამოჩნდეს. შედეგად, ის არა მარტო იოანე მოციქულთან, არამედ საკუთარ თავთანაც აღმოჩნდა წინააღმდეგობაში. ის წერს: „იოანე მოციქულის ბრძანება, არამომაკვდინებელი ცოდვით შემცოდეებზე ვილოცოთ, გარდაცვლილებს არ ეხება. ეს ბრძანება ცოცხალ მორწმუნეებსაც კი არ ეხება და მითუმეტეს ურწმუნოებს, რომლებიც ღვთის მადლს უარყოფენ“. რა საინტერესო განმარტებაა! მაგრამ ისმის კითხვა: მაშ, საერთოდ, ვიღას ეხება ეს ბრძანება? შემდეგ, როგოზინი აგრძელებს სინანულის არ მქონე ცოდვილებზე („რომლებიც ღვთის მადლს უარყოფენ“) საუბარს და როგორც ჩანს, საკუთარ თავთან კამათში აცხადებს, რომ „ასეთი ცოდვილებისთვის უნდა ვილოცოთ, სანამ ისინი ცოცხალნი არიან“ და ავიწყდება რა თავისივე სიტყვები — „ეს ბრძანება ცოცხალ მორწმუნეებსაც კი არ ეხება“ — გამოაქვს დასკვნა: „მორწმუნის ცხოვრებაში „არამომაკვდინებელი“ ცოდვისთვის ლოცვა აუცილებელია, რადგან ჩვენ ყველანი მრავალჯერ ვცოდავთ (იაკობ. 3, 2)“. რა ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრებია! რომც გინდოდეს როგოზინს დაეთანხმო, ისევ კითხვა ჩნდება: კონკრეტულად რომელ ურთიერთგამომრიცხავ თეზისში დავეთანხმოთ?

„ღმერთი არსად და არასოდეს, — წერენ ბაპტისტები, — სინანულის არ მქონე ცოდვილის ხვედრზე პასუხისმგებლობას არ აკისრებს მის ნათესავებს ან ახლო მეგობრებს. ცხონების საკითხში ყველა ადამიანი თავის თავზეა პასუხისმგებელი“. ეს თეზისი მცდარია როგორც მთლიანობაში, ისევე ნაწილობრივ. ჯერ ერთი, ჩვენთან მიცვალებულთათვის მხოლოდ მისი ნათესავები და მეგობრები კი არ ლოცულობენ, არამედ მთელი ეკლესია; მეორეც, საკუთარ ცხონებაზე პასუხისმგებლობა ბუდიზმშია, სხვები იქ მარტო ხელს უშლიან. ჩვენ ქრისტეს ერთიანი სხეული ვართ. თუ ერთ ასოს ევნო რაიმე, მასთან ერთად ყველა სხვა ასოც ივნება, და თუ ერთი ასო იდიდება, მასთან ერთად ყველა სხვა ასოც ხარობს (1 კორ. 12, 26).

ზემოთ მოყვანილი განცხადება, მთლიანობაში რომ განვიხილოთ, ცოცხალთათვის ლოცვასაც კი უსარგებლოს ხდის. ხომ შეიძლება ასეც ვთქვათ: „ღმერთი არსად და არასოდეს, ცოცხალ ცოდვილებზე პასუხისმგებლობას არ აკისრებს მის ნათესავებს ან  მეგობრებს“. აბსურდია, არა? — უდაოდ! თუ მე მოყვასისთვის ვლოცულობ, ეს კიდევ იმას არ ნიშნავს, რომ მისი ცხონების პასუხისმგებლობა მეკისრება. ერთმანეთის ტვირთი იტვირთეთ და ასე აღასრულეთ ქრისტეს რჯული (გალ. 6, 2).

ვერც ისტორიულ რეალობას ავუქცევთ გვერდს. ბაპტისტების თეზისი — „მიცვალებულთათვის ლოცვის დოგმატი ეკლესიის პრაქტიკაში 978 წელს დამკვიდრდა, იოანე XVIII დროს“ — ისტორიულ ფაქტებსა ქრისტიანების მოწმობას შევადაროთ.

აღმოსავლეთის ეკლესიაში გამოიყენებოდა და ახლაც გამოიყენება ძველი ლიტურგიები: წმ. იაკობის, უფლის ძმის, ლიტურგია, წმ. ბასილი დიდის ლიტურგია, წმ. იოანე ოქროპირის ლიტურგია. ასევეა დასავლეთის ეკლესიების ლიტურგიები: რომის, ესპანეთის, მოსარაბიის, ჰალიკანური ეკლესიების ლიტურგიები და ა. შ. ასევე, არსებობს მრავალი სქიზმატური ეკლესიები: იაკობიტები, კოპტები, სომხები, ეთიოპელები, სირიელები, ნესტორიანელები და სხვ. ყველა ჩამოთვლილი ეკლესია თავისი მიცვალებული ძმებისთვის ლოცულობს. ყველა ლიტურგიიდან, რაოდენ მრავალი და სხვადასხვანაირი არ უნდა იყვნენ ისინი, არც ერთი არ არის, ისეთი რომელიც მიცვალებულთათვის ლოცვას არ აღავლენდეს. ეს მნიშვნელოვანი ფაქტია. თუ ბაპტისტებს არც ჩვენი, და არც კათოლიკეების არ სჯერათ, იმათ მაინც დაუჯერონ ვინც ჩვენ (კათოლიკებს და მართლმადიდებელებს) მწვალებლებად და სქიზმატებად მიგვიჩნევს!

ლიტონი სიტყვების ამარა რომ არ დავრჩეთ მოვიყვანთ რამოდენიმე არგუმენტს.

როგორც მას თავად ბაპტისტები უწოდებენ „თავისი დროის უდიდესი ღვთისმეტყველის“, ტერტულიანეს მოწმობა: „მიცვალებულთათვის ძღვენი მოგვქვს ყოველ წელს, მათი გარდაცვალების დღეს“; „ქმარი ყოველ წელს იხსენებს გარდაცვლილ ცოლს და მსხვერპლს წირავს და პირიქითაც, ცოლი ყოველ წელს წირავს მსხვერპლს გარდაცვლილი ქმრისთვის“; „ჩვენ მსხვერპლს ვწირავთ მიცვალებულთათვის და ავღნიშნავთ წმინდანთა დღეებს“.

დიონისე არეოპაგელი: „მღვდელი მიცვალებულისთვის ლოცვას აღავლენს და ლოცვის დასრულების შემდეგ ეამბორება მას. შემდეგ, ყველა იქ მყოფი, ლოცვით სთხოვს ღმერთს მის უსასრულო სიკეთეს, რათა მიუტეოს მიცვალებულს ცოდვები, რომლებიც მან ადამიანური უძლურებით ჩაიდინა და განუსვენოს მას ნათელსა და ცოცხალთა ქვეყანაში, აბრაამის, ისააკის და იაკობის წიაღში, სადაც არ არის არც ავადმყოფობა, არც წუხილი, არც სევდა“.

წმ. გრიგოლ ნოსელი: „ქრისტეს მოწაფეებმა და მქადაგებლებმა ყველაფერი განსჯით გადმოგვცეს და უსარგებლო არაფერი უსწავლებიათ. მათი გადმოცემა მსოფლიო ეკლესიამ მიიღო. ხოლო რაც შეეხება მართალ რწმენაში აღსრულებულთა უდიდეს საიდუმლოში (ზიარებაშ) მოხსენიებას — ეს მეტად ღვთივსათნო და სასარგებლო საქმეა“.

წმ. კირილე იერუსალიმელი: „ჩვენ ვიხსენებთ მიცვალებულებს: ჯერ პატრიარქებს, წინასწარმეტყველებს, მოციქულებს, მოწამეებს, რათა მათი ლოცვითა და მეოხებით ღმერთმა ჩვენი ლოცვა შეისმინოს; მერე ვლოცულობთ ღვთის წინაშე წარმდგარ წმინდა მამებსა და ეპისკოპოსებზე, და ბოლოს, ყველა ჩვენს შორის გარდაცვლილზე. ჩვენ მტკიცედ გვწამს, რომ სულებისთვის აღვლენილ ლოცვას დიდი სარგებლობა მოაქვს“.

კიპრიანე კართაგენელი: „ცოცხალთა ეკლესია აღავლენს ლოცვასა და ვედრებას იმ ძმებისათვის, რომლებიც სათანადო მომზადების გარეშე გადავიდნენ საიქიოში, თუმცა კი ცოდვები მოინანიეს და სინანულის ნასახიც გააჩნიათ“.

ევსები კესარიელი მეფე კონსტანტინეს გარდაცვალებაზე და მისი სულისთვის აღვლენის ლოცვაზე მოგვითხრობს: „ერი, ოხვრითა და ტირილით, ღმერთს მეფის სულს ავედრებდა, რითიც ღვთივსათნო მეფის სურვილი აღასრულა“.

წმ. იოანე ოქროპირი: „ამაო როდია მიცვლალებულთათვის ძღვენი, ამაო როდია მათთვის ლოცვა და მოწყალება. ეს სული წმიდამ დაადგინა. მას სურს, რომ ჩვენ ერთმანეთისგან სარგებელი მივიღოთ“; „თუ იობის ძეებს მათი მამის მიერ შეწირული მსხვერპლი განწმენდდა, მაშინ რატომ უნდა დავეჭვდეთ, რომ ჩვენი უსისხლო მსხვერპლი მათთვის ნუგეშის მიმცემია?“; „ამაოდ როდი დაადგინეს მოციქულებმა, რომ საშინელი საიდუმლოებისას (ზიარება) გარდაცვლილები მოვიხსენიოთ. ამას დიდი სარგებლობა მოაქვს“.

რა თქმა უნდა, ბაპტისტისთვის იოლი სათქმელია, რომ მამები ცდებოდნენ ან ეს მათ კერძო საღვთისმეტყველო შეხედულებებია, მაგრამ პირველი რეფორმატორებიც კი — კალვინი, ლუთერი, ბინჰემი და სხვ. — აღიარებდნენ, რომ „პირველი 13 საუკუნის ეკლესიის ყველა წმინდა მამა და მოძღვარი მიცვალებულთათვის ლოცვას გვასწავლიდა“.

შეიძლებოდა კიდევ მრავალი მოწმობა მოგვეყვანა, მაგრამ ი. პ. როგოზინის განცხადება გამაოგნებელია: „მიცვალებულთა სულებისთვის ლოცვის იდეა ეკლესიაში VI საუკუნეში გაჩნდა“.

და მაინც, ზემოთ მოყვანილი არგუმენტების მიუხედავად, მიმაჩნია, რომ მიცვალებულთათვის ლოცვის საკითხი უნდა განვიხილოთ არა როგორც ფარიკაობის სფერო, არამედ, როგორც დახმარების თხოვნა. არ ეგების ლოცვის მეცნიერული დასაბუთება, როდესაც მის აღსრულებას გთხოვენ. სანამ ლოცვის თხოვნაზე უპასუხებდე: „ეს ეგზეგეტურად არასაკმარისად არის გამოხატული და საღვთისმეტყველო სისტემატიზაციას საჭიროებს“, გაიხსენე, რომ შენ თვითონაც შეიძლება აღმოჩნდე ასეთივე სულიერ მდგომარეობაში, როდესაც ღვთიური სიყვარულის  სამეფოს კარიბჭესთან აღმოჩნდები.

ავტორი: ვ. რუბსკი