წინამდებარე სტატიის ავტორია არქიმანდრიტი იობი გეჩა, რომელიც გახლავთ პარიზის წმინდა სერგის სახელობის  საღვთისმეტყველო სასწავავლებლის ( და სხვა საღვთისმეტყველო სასწავლებლების)  პროფესორი.  აგრეთვეიგი ერთ- ერთი წამყვანი ფიგურაა  სხვადასხვა აღმსარებლობებთან საღვთისმეტყველო დიალოგებში, მათ შორის რომის კათოლიკურ ეკლესიასთან დიალოგში.  მისი სამოღვაწეო სფეროებია, თეოლოგია, ისტორია, პატროლოგია და ლიტურგიკული ღვთისმეტყველება.

 აღსარება და მისი ორი მოდელი.

თანამედროვე კითხვები, რომლებიც აღსარების უძველეს ტრადიციასთან მიმართებაში წარმოიშვებიან, დაკავშირებულნი არიან მის ( აღსარების) ორ განსხვავებულ მოდელთან,  განსხვავებულ კონცეფციასთან. იმის გათვალისწინებით თუ სად ვაკეთებთ ძირითად აქცენტს აღსარებაზე მსჯელობისას, სრულიად შესაძლებელია ამ საკითხისადმი არსებობდეს ერთმანეთისაგან აბსოლუტურად განსხვავებული მიდგომა.

პირველი მოდელი —  როგორც ერთგვარი სახე სასამართლო დარბაზისა, მას აგრეთვე შეგვიძლია ვუწოდოთ იურიდიული, სამართლებრივი. ამ მოდელის მიხედვით ქრისტე წარმოგვიდგება როგორც მსაჯული, ხოლო ცოდვა განიხილება როგორც კანონდარღვევა ( ერთგვარი დანაშაული მ.მ) და თანახმად ამ კანონისა, ადამიანი აუცილებლად საჭიროებს ცოდვათა მიტევებას, რათა იგი განიწმინდოს და აღარ იგრძნოს თავი დამნაშავედ  (ერთგვარ ბოროტმოქმედად მ.მ). ეს მიდგომა ეფუძნება ქრისტეს შემდეგ სიტყვებს : ,,ვისაც მიუტევებთ ცოდვებს მიეტევებათ, ვისაც შეკრავთ, შეკრული იქნება“ (იონ.20:23)

მეორე მოდელი — ეს არის სახე საავადმყოფოსი, რომელსაც  შეგვიძლია ვუწოდოთ თერაპიული ანუ სამკურნალო. ქრისტე აქ წარმოჩენილია როგორც ექიმი, მკურნალი, ხოლო ცოდვა განიხილება (კვალიფიცირდება. მ.მ) როგორც დაავადება, ავადმყოფობა. ამ მოდელში ეპიტემია წარმოადგენს ერთგვარ წამალს, სამკურნალო საშუალებას,  რომელსაც ავადმყოფისათვის კურნება მოაქვს. ამგვარი სწავლება შეგვიძლია დავუკავშიროთ წმ. მოციქულის იაკობის ეპისოლეს, რომელიც ამბობს : ,, 14. ავადაა ვინმე? ეკლესიის ხუცესთ მოუხმოს, რათა ილოცონ მისთვის და ზეთი სცხონ უფლის სახელით. 15. რწმენის ლოცვა იხსნის ავადმყოფს, უფალი აღადგენს მას, და თუ ცოდვა რამ ჩაუდენია, მიეტევება.“ (იაკ.5)

თუ მეორე მოდელი პირდაპირ თანხმობაშია ძველ წმინდამამებისეულ და ძველბიზანტიურ ტრადიციასთან, პირველი უშუალო კავშირშია, მეტიც მემკვიდრეობაა სქოლასტიკისა. როგორც ცნობილია შუასაუკუნეებში ( 13-ე საუკუნემდე) დასავლური (ლათინური) ღვთისმეტყველება ძირითადად ნეტარი ავგუსტინეს სწავლებას ეფუძნებოდა. ამ დიდებულმა ქრისტიანმა ღვთისმეტყველმა, ფილოსოფოსმა და მწერალმა შემოღო ადამის დაცემაზე იმგვარი სწავლება,  რომელიც დიამეტრიულად განსხვავდებოდა აღმოსავლელი (ბერძენ-კაბადოკიელი) მამების სწავლებისაგან. ნეტარი ავგუსტინეს შეხედულების მიხედვით, ცოდვით დაცემის შემდეგ კაცობრიობა  ,,კაცთა მოდგმის სასჯელ მისჯილ მასად იქცა „.massadamnata და ამიტომ ყველა ადამიანი ატარებს თავის თავში ერთგვარ დანაშაულს ადამის შეცოდების (პირველქმინილი ცოდვის) გამო. სქოლასტიკა რომელიც 11-ე საუკუნეში წარმოიშვა და დამკვიდრდა როგორც  მეცნიერული მეთოდი, საფუძვლად ნეტარი ავგუსტინეს საღვთისმეტყველო შეხედულებანი დაიდო. ანსელმ კენტერბერიერი (1033- 1109) , რომელსაც მრავალნი ,,სქოლასტიკის მამას“ უწოდებენ, შეიმუშავა ე.წ იურიდიული თეორია გამოსყიდვასთან დაკავშირებით,  რომელიც აგრეთვე ,,დაკმაყოფილების„ სახელწოდებით არის ცნობილი. ( საუბარია ღვთის მართლმსაჯულების დაკმაყოფილებაზე ,რომელიც დასავლური ღვთისმეტყველების ერთ-ერთ ფუნდამენტურ დოქტრინალური საკითხის წარმოადგენს. მ.მ). თანახმად ანსელის სწავლებისა, ცოდვა უნდა განიხილებოდეს, როგორც კანონდარღვევა.  შესაბამისად შემცოდე კაცობრიობა უნდა აღიქმებოდეს როგორც ქურდი, რომელიც უნდა განსაჯო და დასაჯო. აქედან გამომდინარე გამოხსნა (გადარჩენა) რომელიც ქრისტემ მოგვიტანა, საჭიროა განიხილოს როგორც გამოსყიდვა, რომელიც ძემ  (გადაუხადა მამა ) გაიღო  მამის მიმართ კაცობრიობის წყევლისაგან გასანთავისუფლებლად.

ამგვარმა მიდგომამ, რა თქმა უნდა გარკვეული გავლენა მოახდინა აღსარების იმგვარ გაგებაზე, როგორიც არსებობდა იგი შუა საუკუნეების ლათინურ (დასავლურ) ღვთისმეტყველებაში. ცოდვა განიხილებოდა როგორც დანაშაული, ხოლო აღსარებაზე მისვლა როგორც სასამართლო დარბაზში გამოცხადება. აღსარების მიმღები (მღვდელი) მოსამართლეს წარმოადგენდა,  რომელსაც ქონდა ხელმწიფება ,,ცოდვის მიტევებაზე თუ არ მიტევებაზე“ (მათე:16;19), ამგვარად ეპიტემია წარმოადგენდა ერთგვარ გამოსასყიდს სასჯელიდან ( და შესაბამისად ამით კმაყოფილდებოდა ღვთის მართლმსაჯულება, მ.მ), ხოლო შენდობის ლოცვა განიხილებოდა იურიდიული ტერმინოლოგიის კონტექსტის ფარგლებში, როგორც დანაშაულის მოხსნა (ცოდვილი) დამნაშავისაგან.

აღსარების ამგვარ გაგებას ჰქონდა გარკვეული გავლენა მართლმადიდებელ ეკლესიაზეც, მაგალითისათვის წმ. პეტრე მოგილამ, მის გამოცემულ საღვთისმსახურო წიგნში (კიევი 1646  წ) გამოიყენა პაპ პავლე V-ის, ლათინური წესის ,,შენდობის ლოცვა“. აქედან ამ ლოცვამ  XVII საუკუნეში სხვადასხვა საღვთისმსახურო წიგნებში ჰპოვა გავრცელება. როდესაც რუსეთის პატრიარქი ნიკონი ახდენდა  წიგნების საღვთისმეტყველო გადახედვას (კორექტირებას) მაშინდელი შენდობის ლოცვის ტექსტი ამგვარად ჟღერდა ,,უფალი იესო ქრისტე მადლითა და კაცთმოყვარებითა მისითა, მოგიტევოს შენ (სახელი) ყოველივე შეცოდებანი შენნი, და მე როგორც უღირს მღვდელს მაქვს რა მისგან მონიჭებული ძალაუფლება შეკვრისა და განხსნისა, მოგიტევებ და შეგინდობ ყოველსა შეცოდებასა შენსა, სახელითა მამისათა და ძისათა და წმინდისა სულისათა, ამენ“. ამ ლოცვამ ჩაანაცვლა ტრადიციული ლოცვა, რომელიც ძველად გამოიყენებოდა მართლმადიდებლურ პრაქტიკაში,  ამჟამად კი მხოლოდ ავადმყოფთა ზიარების წინა ლოცვების სლავიანურ ტექსტებშია შემორჩენილი. ხოლო რაც შეეხება მანამდელი (აღმოსავლური)  ტრადიციის ლოცვას იგი ამგვარად ჟღერს ,, უფალო ღმერთო ჩვენო, რომელმან პეტრეს და მეძავს ცრემლთა მიერ ცოდვათა შენდობა მიანიჭე და მეზვერეს მისი ცოდვის ამღიარებელს გამართლება მიჰმადლე, ამასცა შენს (სახელი) აღმსარებელს მოხედე მონასა (სახელი) და მიუტევე ყოველივე ნებსითნი და უნებლიეთნი, სიტყვით და საქმით ქმნილნი,  ….. ამინ!

ჩვენ შეგვიძლია ავღნიშნოთ, რომ მეორე ტექსტში  (უფრო ადრინდელში) მღვდელი წარმოგვიდგება უფრო მეტად როგორც შუამავალი (შუამდგომელი),  იგი ლოცულობს ცოდვილისათვის ღვთის წინაშე და მისგანვე გამოითხოვს ცოდვათა შენდობას და ამით ერთგვარად აღიარებს იმას, რომ ცოდვათა მიტევება მხოლოდ უფლის პრეროგატივაა. (მთ. 9:6, მრკ. 2:10 და  ლუკ. 5:24). პირველ ლოცვაში, მღვდელი თავად მიუტევებს მონანულს შესაბამისად იმ უფლებისა, რომელიც მინიჭებული ქონდა მას (მათ. 16:19 და  იოან. 20:23). თუ მეორე შემთხვევაში სასურველად მიიჩნია ხელდასხმულმა მღვდელმა გამოითხოვოს ღვთისაგან შენდობა ადამიანისათვის, რომელიც სინანულშია და განკურნება სურს, პირველი ტრადიცია უშვებს, რომ საკუთრივ მღვდელს აქვს უფლება მიუტევოს მონანულს მისი ცოდვები.  მაშინ როცა მეორე ვერსია  ასახავს და გვიხსნის აღსარების  წმინდა მამებისეულ ტრადიციას, პირველი ვერსია წარმოადგენს სქოლასტიკურ ტრადიციას და მის მემკვიდრეობას. ვინაიდან  მეორე ლოცვა გამოხატავს აღსარებისადმი თერაპიულ მიდგომას, პირველი კი იურიდიულს.

აღსარება და სულიერი წინამძღოლობა

მოძღვრის როლი.

სულიერი წინამძღოლობა თავისუფლებას ეფუძნება. ღმერთმა ადამიანი თავისუფალი შექმნა. ღმერთი მუდამ  პატივს სცემს ადამიანის თავისუფლებას, ხოლო ცოდვა საქმეში გამოვლენილი ამ თავისუფლების არასწორად გამოყენების შედეგია. შესაბამისად აღსარების  მიმღებმა პატივი უნდა მიაგოს ადამიანის თავისუფლებას. მას არ შეუძლია (არ აქვს უფლება) რაიმე სახის ზეწოლისა აღმსარებელზე ან ბრძანებების გაცემისა. იგი ვალდებულია ძალიან ფრთხილი და დაკვირვებული იყოს, რომ არ დაარღვიოს ადამიანში სულის უმანკოება არასწორი შეკითხვებით ცოდვასთან დაკავშირებით. მანდ უნდა გამოიყენოს სულიერი მოძღვრისათვის დამახასიათებელი ყველაზე მნიშვნელოვანი თვისება, განსჯის უნარი. სულიერი მამის როლი ის როდია, რომ იგი მის მრევლთან ურთიერთიობაში შემოიფარგლოს მხოლოდ იმაზე საუბრით თუ რა შეიძლება და რა არ შეიძლება ქრისტიანისათვის, არამედ მან უნდა ასწავლოს როგორ უნდა მოახერხონ თავად სწორი არჩევანის გაკეთება კონკრეტულ მოცემულობაში და აგრეთვე თავადაც  გამოიმუშავონ განსჯის უნარი სულიერ საკითხებში.

კარგი მოძღვარი თავისუფლებას დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს.  იგი არ აიძულებს სულიერ შვილებს მისი ნების შესრულებას, და მათგან საკუთარი თავის კლონებს არ ქნის. ის არ ქმნის სულიერ თავისუფლებას, მაგრამ მის მრევლში ანვითარებს თავისუფლების შეგრძნებას და განსჯის უნარს. ნებისმიერ ადამიანს გააჩნია სინდისი, ხოლო მოძღვრის მოვალება მდგომარეობს იმაში,  რომ ასწავლოს მის მრევლს როგორ გამოზარდოს მათში ეს ღვთისაგან მოცემული უნარი (სინდისი).

ხანდახან აღსარებისას ზოგიერთი მოძღვარი თავს ტირანულად და მოძალადედ ავლენს. ბოლო დროს კი ეს პრობლემა ძალიან გაღრმავდა რასაც ხელი შეუწყო გამოუცდელი ახალგაზრდა სასულიერო პირების მოთხოვნას მისი მრევლისადმი, რომ იქონიონ სრული (უპირობო)  მორჩილება მათდამი ( პრობლემის არსი კი იმაშია, რომ ამგვარ სასულიერო პირებს ჰგონიათ, რომ სამღვდელო ხელდასხმას თან მოჰყვება დაფარულთ მხილველობა, განსჯის უნარი და სიბრძნე. მ.მ) .

ასევე ჩვენ შეგვიძლია ყურადღება გავამახვილოთ ბოლო დროს გახშირებულ ერთ ტენდენციაზე,  როდესაც მათ სამრევლოში არიან ადამიანები ოჯახის დანგრევის საფრთხის წინაშე მდგომნი, ისინი ჩაეძიებიან თითოეულ წვრილმანში და შედეგად დიდხანს საუბრებისა და რჩევების გაცემისა თავად უყვარდებათ ეს ქალბატონები. ეს კი მიგვითითებს იმაზე, რომ მუდამ უნდა არსებობდეს გარკვეული დისტანცია აღმსარებელსა და სულიერ მოძღვარს შორის.

სხვა პრობლემა, რომელიც დაკავშირებულია სულიერ წინამღვრობასთან  ეს არის პიროვნების კულტი, როდესაც სულიერი მოძღვარი აღსარების ცენტრს წარმოადგენს და ამ დროს ადამიანები მოდიან არა ღმერთთან არამედ მოძღვართან (როგორც გარკვეულ პიოვნებასთან). იმისათვის რომ თავიდან ავირიდოთ ამ ,,პიროვნების კულტის„  დამკვიდრება, მოძღვარი მუდამ განზე უნდა იდგეს, უნდა იყოს გამჭირვალე. როდესაც ჩვენ აღსარებას ვამბობთ ჩვენ ამას ვაკეთებთ როგორც ღვთის ეკლესიის წევრები წინაშე ეკლესიისა, რომელიც წარმოდგენილია მღვდელის სახით. ( საიდუმლოს აღსრულებისას მღვდლის ლოცვა ეს იგივეა რაც ეკლესიის ლოცვა, რომლის მეშვეობითაც უფალი მოგვიტევებს ცოდვებს მ.მ). როდესაც მღვდელი აღსარებისას საუბრობს, იგი საუბრობს არა თავისას, არამედ ცდილობს გვერდით გადადოს ყველა მისი პირადი შეხედულება და იქცეს ღვთის იარაღად, მისი ნების გამტარებლად.

სულიერი წინამღძოლობის საქმეში ყოველთვის კარგი არ არის , რომ სულიერი მამა ასევე იყოს ჩვენი უფროსი  მაგ:  (  ჩვენი ეპისკოპოსი, მონასტრის წინამძღვარი, პროფესორი ან მღვდელი, რომელთანაც ჩვენ ვმუშაობთ ),  რამდენადაც ეს უკანასლნელი ხშირად როლების აღრევას განაპირობებს. ბიზანტიურ სამონაზვნო ტრადიციაში ( ისევ როგორც ზოგიერთ თანამედროვე დიდ მონასტერში, მაგ: პატმოსზე )  ასევე ბენედიქტიანურ სამონაზვნო ტრადიციაში ( ბენედიქტიანელთა ორდენი ერთ ერთი უძველესი ორდენია და ძალიან ახლოს არის მისი ტრადიციებით მართლმადიდებლურ მონაზვნობასთან მ.მ) მონასტრის წინამძღვრებს არ ქონდათ უფლება მიეღოთ აღსარება ამ მონასტრის ძმებისაგან. საძმოს მოძღვრად არჩევდნენ მათ შორის ყველაზე ხანში შესულს, გამოცდილ, მონოზვნული ტრადიციების დამცველ და კარგი განსჯის უნარის მქონდე ბერს, მაგრამ ამავდროულად იგი არ უნდა ყოფილიყო მონასტრის მეთაური. მოკლედ შეიძლება ითქვას, რომ საჭიროა ორი ხელი ჩვენი ცხოვრების წარსამართებლად:  ძლიერი ხელი —  ხელი ჩვენი უფროსისა და შემწყნარებელი (შემწყალებელი) ხელი —  ჩვენი მოძღვრისა.

მოძღვარი ჩვენი ახლობელი უნდა იყოს, მაგრამ არა განსაკუთრებულად. ის უნდა იყოს ადამიანი, ვისთანაც შეგვიძლია მსუბუქად და თავისუფლად საუბარი,  ვისაც ვენდობით. ამავდროულად მოძღვარიც უნდა გალხდეთ ისეთი, რომ შეეძლოს ჩვენ გაგვიზიაროს მისი გამოცდილება, მისი შეხედულებები და მისი ცხოვრების წესი ჩვენთვის ცოცხალი მაგალითი იყოს.

განსხვავება აღსარებასა და სულიერ წინამძღოლობას შორის.     

როგორც ჩანს,  დღესდღეობით მორმწუნეთა მხრიდან არსებობს გარვკეული აღრევა აღსარებასა და სულიერ წინამძღოლობას ( მოძღვრის მიმართ აზრების აღიარებას) შორის. მიუხედავად იმისა რომ მათ შორის არის მჭიდრო კავშირი, საჭიროა მათ შორის არსებული განსხვავებებიც დავინახოთ. სულიერი წინამძღოლობის პრაქტიკას დიდი ისტორია აქვს და ის შესანიშნავად აქვს აღწერილი მამა ირინეოს ოუშერს. ეს საკმაოდ ძველი პრაქტიკა ძალიან იყო გავრცელებული ქრისტიანული აღმოსავლეთის მონაზვნებში. ახალგაზრდა მორჩილი ვალდებული იყო მისი მოძღვრის წინაშე გაეხსნა გული და მოეყოლა მთელი დღის განმავლობაში რა აზრები მოდიოდა,  რა განცდები, ხშირად ამგვარი საუბრები დღეში ორჯერაც იმართებოდა. ეს პრაქტიკა საფუძვლებს ანტიკურ ფილოსოფიაში, კერძოდ კი სტოიციზმში იღებს და დიდად ეხმარებოდა დამწყებ მოღვაწეს შეეძინა გამოცდილება სულიერ ბრძოლაში, რომლისთვისაც იგი ემზადებოდა ( იგულისხმება ბრძოლის განსაკუთრებული ფაზა, როდესაც ბერად შედგებოდა) . სულიერი მამა, რომელსაც ჰქონდა დიდი გამოცდილება და სწორად განსჯის უნარი, შეეძლო დახმარებოდა მის მორჩილს ამა თუ იმ გადაწყვეტილების მიღებაში, მიმართავდა სწორი სულიერი ცხოვრებისაკენ რომ თავიდან აეცილებინა სულიერი დაავადებები.

ამ პრაქტიკაში არ იყო აუცილებელი,  რომ სულიერი მოძღვარი მღვდელი ყოფილიყო. ჩვენ ისტორიიდან ვიცით,  რომ  წმ. ანტონი დიდი (IV-ს) რომელსაც ხშირად მონასტრის წინამძღვრის პროტოტიპად მოიხსენიებენ, არ იყო მღვდლად ხედასმული. წმ. სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველის სულიერი მოძღვარი, სიმეონ სტუდიელი ( 11 ს) არ იყო მღვდელი. არც წმ. სილუან ათონელი იყო მღვდელი ( 20 ს), მაგრამ იმისათვის რომ რჩევა მისცეს და დაცემას განარიდოს აუცილებელია მოძღვარი იყოს ქარიზმატული, გამოცდილი და განსჯის უნარის ნიჭის მქონე პიროვნება .

ეს პრაქტიკა არ საჭიროებდა უშუალო პიროვნულ ურთიერთობას, ვინაიდან ხშირად ის მიმოწერითი  სახით წარიმართებოდა. ამის წყალობით ჩვენ გვაქვს მონაზვნების ბარსანუფი და იოანე ღაზელების  (6 ს) სულიერი წერილები. ასევე წერილები ბერი იოანე ვალაამელისა ( 20 ს) და იღუმენ ნიკონ ვორობიოვისა ( 20 ს),  რომელნიც არ შემოიფარგლებიან მხოლოდ სამონაზვნე საკითხებზე მსჯელობით და უფრო ფართო ხასიათი აქვთ.

ამის საწინააღმდეგოდ,  აღსარება საჭიროებს უშუალოდ ხელდასხმულ მღვდელს, რომლის მეშვეობითაც აღესრულება საიდუმლო და მოგვენიჭება მადლი, იგი ერთგვარი შუამავალია ადამიანსა და ღმერთს შორის. ( თუმცა ეს არ შეიძლება ვინმემ ისე  გაიგოს, რომ თითქოს  ერისკაცი ღმერთთან პიროვნული ურთიერთობის  უფლებას და საშუალებას  კარგავდეს ). იმისათვის რომ აღსარება შედგეს, საჭიროა მონანული ცოდვილისა და ხელდასხმული მღვდლის მყოფობა,  რამდენადაც საიდუმლო ღვთის მადლის მოფენაა (hicetnunc ) ,,ეხლა და აქ“.

ასევე არსებობს ერთი ძალზედ მნიშვნელოვანი და არსებითი განსხვავება აღსარებასა და სულიერ წინამძღოლობას შორის. აღსარება მდგომარეობს ჩვენი მხრიდან იმ ცოდვების აღიარებაში რომელიც ჩავიდინეთ, ხოლო აზრებისა და ზრახვების აღიარებით სულიერი წინამძღოლის წინაშე ჩვენ მას ვუხსნით შინაგან სამყაროს, რის შემდგომაც ვიღებთ მისგან შესაბამის რჩევას განკურნებისა და გადარჩენისათვის.

ამგვარად ეს ორი მოქმედება მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან  და ძალიან კარგია ის შემთხვევა როდესაც აღსარების მიმღები მღვდელი ასევე გახლავთ ჩვენი სულიეირ წინამძღოლიც, მაგრამ ვინაიდან მღვდლად ხელდასხმას ავტომატურად არ მოყვება ის ნიჭები რაც სულიერი წინამძღოლობისათვის არის საჭირო, ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია მკვეთრად გავმიჯნოთ აღსარების მიმღები მღვდელი და სულიერი წინამძღოლი, რომელიც რჩევებს გვაძლევს, ამ უკანასკნელთ შორის კი ზუსტად იგივე განსხვავებაა, რაც აღსარებასა და სულიერ წინამძღოლობას შორის.

აღსარება როგორც კურნება

აღსარების თერაპევტული ასპეკქტი

აღსარება ისევე როგორც ზეთისცხება მაკურნებელი საიდუმლოა. ამიტომ ჩვენ უნდა განვიხილოთ აღსარების მიმღები მღვდლის- სულიერი მამის მსახურება კურნების კონტექსტში. ტრულის კანონის 102 პუნქტი რომელიც ეხება მღვდელმსახურებას, სწორედ ამგვარი ტერმინებით განსაზღვრავს სულიერი მოძღვრის ასპექტს.

,, ვინც ღმერთისაგან მიიღო შეკვრისა და გახსნის ხელმწიფება, უნდა განიხილავდეს ცოდვის ხარისხსა და ცოდვის ჩამდენის მოსაქცევად მზადყოფნას და ამის გათვალისწინებით შეუმზადებდეს მათ სნეულებისაგან განსაკურნებელ წამალს, რათა ერთ, ან მეორე საკითხში ზომიერების დაუცველობის გამო, სნეულისათვის დახმარება უშედეგო არ აღმოჩნდეს; რადგან არაერთგვაროვანია ცოდვის სენი, არამედ განსხვავებული და მრავალსახოვანი და ბოროტების მრავალ ნერგს აღმოაცენებს, რომელთაგან უკეთურება უხვად დაინთხევა და შემდეგ ვრცელდება, ვიდრე არ მოხდება მკურნალის ძალ-მადლით მისი შეჩერება, ამიტომ, ვისაც მკურნალობის ხელოვნების გამოჩენა მართებს, მან პირველ რიგში უნდა განიხილოს ცოდვის ჩამდენის განწყობა და დაკვირვება მოახდინოს მასზე: სულიერი სიმრთელისაკენ ილტვის იგი, თუ პირიქით, საკუთარი ზნით სნეულებას მიიზიდავს და, ამასთან, როგორ წარმართავს თავის საქციელს; თუკი მკურნალს არ ეწინააღმდეგება და სულიერ წყლულებს დანიშნული წამლებით განიკურნავს, ასეთ შემთხვევაში ღირსებისამებრ მიესაწყაოს მას მოწყალება, რამეთუ ღმერთს და სამწყსოს წინამძღოლად ხელთდასხმულსაც მთელი საზრუნავი იქით აქვთ მიმართული, რომ შეცდომილი ცხოვარი მოაბრუნონ და გველის მოწყლული განკურნონ; არც სასოწარკვეთის ციცაბოზე განდევნა ეგების, არც აღვირის მიშვება, განლაღებული ცხოვრებისა და დაუდევრობისათვის, არამედ დაუყოვნებლივ რაიმე სახით, ან მკაცრი და შემკვრელი, ან უფრო რბილი და მსუბუქი სამკურნალო საშუალებით, საჭიროა სნეულების წინააღმდეგ აღდგომა და წყლულის გასამართლებლად მოღვაწეობა; სინანულის ნაყოფის მიღება და ადამიანის ბრძნულად წარმართვა, რომელიც ზეციური განათლებისათვის არის მოწოდებული. ჩვენ გვმართებს ერთის და მეორის ცოდნაც — პატიოსანი მოშურნეობაც მონანულისა და წესის შესაბამისად მოთხოვნაც; ხოლო, ვინც არად აგდებს სრულყოფილი სინანულის მნიშვნელობას, მათ მიმართ გადმოცემისამებრ უნდა მოვიქცეთ, როგორც ღვთაებრივი ბასილი გვასწავლის.“

ამ კანონის თანმახმად ცოდვა — ავადმყოფობაა. სულიერი მოძღვარი  — მკურნალია. მან უნდა მონახოს არა მხოლოდ შესაბამისი მაკურნებელი საშუალება (ეპიტემია), არამედ ასევე იქონიოს ზომიერება, ვინაიდან ერთი და იგივე წამალი ( ერთი და იგივე დოზით) არ შეიძელბა გამოიყენო სხვადასხვა ადამიანთა განსაკურნებლად. ამგვარად აღსარების მიმღები მღვდელი უნდა მოქმედებდეს განსჯით და ასევე გონივრულად ხელმძღვანელობდეს წმინდა კრებების კანონებით და საჭირო შემთხვევაში დაუშვას იკონიმია. არასწორია ბიზანტიური იკონიმიის ტრადიციას აღიქვავდე როგორც ან გამონაკლის ან კანონებიდან  გადახვევას. იკონომიის პრინციპი არის მღვდლის ამოცანა, რომლის სწორი მუშაობაც უნდა ემსახურებოდეს კონკრეტული ადამიანის გადარჩენას. შესაბამისად აღსარების მიმღებმა მღვდელმა უნდა აიღოს მაგალითი და მიბაძოს ქრისტეს. ერთადერთ მაკურნებელს ჩვენი სულისა და ხორცისა. იგი მონანულს უნდა მიუდგეს გაგებით,  ლმობიერებით და სიყვარულით.

აღსარება და ფსიქოთერაპია

აღსარების გაგება როგორც კურნებისა ( თერაპიისა) წარმოშობს  საკითხს შემდეგი მიმართულებით: აღსარების უშუალო კავშირს ფსიქოთერაპიასთან. რა თქმა უნდა არსებობს დიდი მსგავსება და კავშირი ფსიქოანალიზს,  გულისთქმების და აზრების გამხელასა და აღსარებას შორის. ეკლესიისა და აღსარების თერაპიულმა ასპექტმა ბოლო დროს  დიდი ყურადღება მიიქცია საბერძნეთში, რაც აისახა მიტროპოლიტ იეროთეოს ვლახოსის შრომებში. ამ საკითხზე ასვეე არც თუ ისე დიდი ხნის წინათ გამოქვეყებულ ნაშრომში იმსჯელა ცნობილმა ფრანგმა მართლმადიდებელმა ღვთისმეტყველმა ჟან კლოდ ლარშემ, რომელმაც არაერთი ნაშრომი მიუძღვნა ამგვარ საკითხებს, საუბარია ფსიქიკურ და სულიერ დაავადებებზე. როგორც ის განმარტავს, მართლმადიდებელ ეკლესიაში გრძელდება დისკუსია მათ შორის,  რომელთაც მიაჩნიათ, რომ ფსიქოტერაპიული მეთოდები განეკუთვება მედიცინის სფეროს, და სრულიადაც არ არის კავშირში სულიერ მოძღვრობასთან  და მათთან, ვინც თვლის რომ მართლმადიდებლური ასკეტური ტრადიცია და სულიერი მოძღვრობის პრაქტიკა მართლმადიდებლურ ეკლესიაში საკმარისია ყველა სახის ფსიქოლოგიური პრობლემის აღმოსაფხვრელად და ამგვარი სახით უარყოფენ ფსიქოტერაპიით მკურნალობის შესაძლებლობას.  მსგავსი დებატები არ წარმოიშვება რომის კათოლიკურ ეკლესიში და  არც პროტესტანთა შორის,  ისინი 1960 წლიდან იყენებენ ფსიქოტერაპიას თუმც ამათ არ გააჩნიათ იმგვარი განვითარებული პრაქტიკა სულიერი მოძღვრობისა როგორიც არსებობს მართლმადიდებლურ ტრადიციაში. საინტერესოა იმის აღნიშნვნაც, რომ ფსიქოთერაპიას შედარებით ფართო გავრცელება ჰქონდა პროტესტანტული ტრადიციის ქვეყნებში ( გერმანია, სკანდინავია, ბრიტანეთი და ამერიკა). სადაც რომაულ — კათოლიკურ ტრადიციისაგან განსხვავებით არ არსებობს აღსარების საიდუმლო და პრაქტიკა.

ჟან კლოდ ლარშე აკეთებს ოთხ  მნიშვნელოვან შენიშვნას აღსარებისა და ფსიქოთერაპიის ურთიერთ კავშირთან მიმართებაში.

1)  ფსიქიური დაავადება უნდა განვასხვავოთ სულიერი დაავადებისაგან. ამ მდგომარეობათა ბუნებები განსხვავებულნი არიან, იმდენად რამდენადაც ადამიანში არსებობს სამი განსხვავებული დონე: სხეული, სამშვინველი ( psyche ) და სული ( pneuma ).

2) ზოგიერთი ფსიქოლოგიური პრობლემები დაკავშირებულნი არიან ერთმანეთთან და ხშირ შემთხვევაში მათი წარმოშობის მიზეზი სულიერი სნეულებანი არიან. ისევე, როგორც გარკვეული ფსიქოლოგიური დაავადებები დაკავშირებულნი არიან სხეულებრივ სნეულებებთან. ( ე.წ ფსიქოსომატურთან ). ამიტომაც ხშირად ფსიქიური ავადმყოფობის განკურნება დამოკიდებულია სულიეირი ავადმყოფობის კურნებაზე.

3 ) ადამიანები, რომლებიც ფსიქიური დაავადებებით იტანჯებიან აპრიორი არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი სხვა ყველა დანარჩენ ადამიანებზე ცოდვილები არიან.

4) სულიერი თერაპია უნდა განვასხვავოთ ფსიქოთერაპიისაგან. მიზანი სულიერი მკურნალობისა ( თერაპიისა) არის სულიერი დაავადებების კურნება, მაშინ როცა ფსიქოთერაპია ემსახურება ფსიქიატრიული დაავადებების მკურნალობას.

ვამახვილებდეთ რა ყურადღებას ამგვარი ანთროპოლოგიური მიდგომისადმი და გვქონდეს მხედველობაში ადამიანის სამი საფეხური ადამიანის მდგომარეობისა — ფიზიოლოგიურის, ფსიქოლოგიურის და სულიერის,  ზოგჯერ არსებობს საჭიროება იმისა, რომ  სულიერი მკურნალობა დავუკავშიროთ ფსიქოთერაპიულ მკურნალობას და ამასთან ერთად მედიკამენტოზურ მკურნალობასაც, სადაც  მედიკამენტების როლი და დანიშნულება სხეულის (ფიზიოლოგიის ) კურნებაა. მაგრამ აქ წარმოიშობა შეკითხვა იმის შესახებ, თუ რამდენად შეთავსებადია ფსიქოთერაპია სულიერ თერაპიასთან,  ვინაიდან ჩვენს დროში ვხედავთ თერაპიის მრავალ განსხვავებულ სკოლასა და მეთოდს. იმდენად რამდენადაც ფსიქოლოგიური და სულიერი დონეები მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი ერთმანეთთან, მხოლოდ ქრისტიანულ ანთროპოლოგიაზე დამყარებულ ფსიქოთერაპიას ძალუძს იყოს სასარგებლო და მაკურნებელი ავადმყოფი ადამიანისათვის.  მაგალითად, არსებობს მსგავსი ასპექტები ფროიდისეული ფსიქოანალიზსა  და წმინდა მამებისეულ სულის მკურნალობაში,  იმდენად რამდენადაც ეს უკანასკნელი პლატონის ანთროპოლოგიას ეფუძნებიან. მიუხედავად იმისა,  რომ მათ შორის პრიციპიალური განსხვავებაა. ქრისტიანული ანთროპოლოგია  ღმერთსა და ადამიანს შორის კავშირს ( ურთიერთობას )  ეფუძნება, მაშინ როდესაც ფროიდის ანთროპოლოგია ადამიანის განვითარებას  ღმერთისაგან დამოუკიდებლად, მის მიღმა  განიხილავს და მეტიც მის (ღმერთის) წინააღმდეგობრივადაც კი, ვინაიდან ფროიდი ღმერთსა და ადამიანს შორის ურთიერთობას, როგორც პათოლოგიას ისე აღიქვამდა და განიხილავდა. ფროიდისათვის, როგორც მის ერთ წიგნში ,,ერთი ილუზიის მომავალი»  ღმერთი აღიქმება როგორც სიცარიელე, ხოლო რელიგია მას ნარკოტიკად, ილუზიად და კოლეკტიურ ნერვოზად ყავს წარმოჩენილი. აქედან გამომდინარე, ნათელია, რომ ფროიდის ანთროპოლოგია — მატერიალისტური და ათეისტურია და უპირისპირდება ქრისტიანულ ანთროპოლოგიას. ფროიდისეული ანთროპოლოგია ვერ აცნობიერებს იმას, რომ მას საქმე აქვს ადამიანთან, რომელიც იმყოფება დაცემულ    ( paraphysin – ბუნების საწინააღმდეგო) მდგომარეობაში, და ეძებს მისი აღდგენის საშუალებებს უწინდელ დაუცემელ  ( kataphysin – ბუნებასთან თანხმობად ) მდგომარეობაში. ეს კარგად ჩანს ფროიდის ერთ ერთ უმთავრეს კონცეფციაში, რომელსაც ,,ლიბიდო» ეწოდება.  ფროიდის თანახმად ადამიანური ენერგია იმთავითვე სექსუალურია ( ლტოლვითი საპირისპირო სქესისაკენ . მ.მ) , რომელიც მიმართულია სექსუალური მიზნის მისაღწევად ( დასაკმაყოფილებლად ), მაგრამ ასევე  შესაძლებელია იგი იყოს სუბლიმირებული, ანუ  სხვა საქმიანობებზე გადართული და რეალიზებული. ქრისტიანული ანთროპოლოგია,  რომელიც ეკლესის წმინდა მამათა მიერ იქნა შემუშავებული, ამის საპირისპიროს ამტკიცებს. საქმე იმაშია, რომ ადამიანის დასაბამიერი სწრაფვა და სურვილი იყო ღმერთისაკენ მიმართული, მაგრამ ცოდვით დაცემის გამო ეს  სულიერი ენერგია ,,დე — სუბლიმირებულ»  სექსუალურ ენერგიად იქნა ჩამოყალიბებული.  ამგვარად სახეზეა ერთის მხრივ ფროიდის ანთროპოლოგიის ჰედონისტური დამოკიდებულება და მეორეს მხრივ ქრისტიანული ანთროპოლოგიის ასკეტური ასპექტი. ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე შეგვიძლია გავიგოთ,  რომ სიფრთხილის რაიმე ზომების გარეშე ფსიქოთერაპიის გამოყენება, რომელიც ფროიდის სწავლებაზეა დაფუძნებული, შესაძლებელია არამხოლოდ შექმნას ახალი პრობლემები, არამედ იყოს კატასტროფული შედეგების მომტანი ქრისტიანისათვის ( მისი სულიერი ცხოვრებისათვის). ამგვარი სახით უკიდურესად მნიშვნელოვანია,  რომ მოძღვარი აგზავნის რა მის სულიერ შვილებს ფსიქოთერაპევტთან, იყოს დარწმუნებული იმაში, რომ ეს მკურნალი ქრისტიანია და მისი თერაპია ეფუძვნება ქრისტიანულ ანთროპოლოგიას. როგორც ჟან კლოდ ლარშე წერს, ნამდვილ, გამოცდილ სულიერი მოძღვარს შეუძლია განკურნოს არა მხოლოდ სულიერი, არამედ ფსიქოლოგიური დაავადებებიც.. თუმცა იშვიათად შეხვდები დღეს იმგვარ ქარიზმატულ მოძღვრებს, რომელნიც განსჯის უნარის ნიჭით არიან დაჯილდოვებულნი. და ამიტომ შესაძლებელია აუცილებლობაც კი იდგეს ზოგჯერ იმისა, რომ  მიმართო ფსიქოთერაპევტს ფსიქოლოგიური პრობლემის გადასაჭრელად. მაგრამ ასეთ შემთხვევაში ფსიქოთერაპია უნდა იყოს შეჯერებული ქრისტიანულ ანთროპოლოგიასთან. ფსიქოთერაპევტმა უნდა აღიაროს სულიერი ფაქტორების არსებობა სხვადასხვა გადახრების ჩამოყალიბებაში და ამგვარი გაგება უნდა იყოს მისი საქმიანობის წარმართველი. ფსიქოთერაპევტმა უნდა მოახდინოს მკაფიო გამიჯვნა ფსიქოლოგიურსა და სულიერს შორის,  მის ფსიქოთერაპიასა და სულიე რთერაპიას შორის,  მის როლსა და სულიერ მამის ( მოძღვარს ) შორის. მისი მკურნალობა ჰარმონიულ თანხმობაში უნდა იყოს  სულიერი მკურნალობის პრინციპებთან .

დასკვნა ( შეჯამება)

ამგვარად, იმ ყოველივეს გათვალისიწნებით რაც ზემოთ ითქვა, როგორ ეგების თანამედროვე ყოფაში აღსარების უძველეს საიდუმლოსადმი ჩვენი მიდგომა? ეს საკითხი კვლავაც ღიად რჩება. მაგრამ მუხედავად ამისა, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ  არსებობს სამი პრიციპიალური მომენტი,  რომელიც უნდა ვიქონიოთ მხედველობაში.

1 . აღსარებას საქმე აქვს ცოდვასთან, ძალიან მნიშვნელოვანია,  რომ ჩვენი აღსარების პრაქტიკა თანამედროვე ადამიანებს ახსენებდეს ცოდვის არსებობის და  სულიერი რეალობის შესახებ, რომელიც უარიყოფა ან იმალება ჩვენს თანამედროვე სამყაროში. ცოდვისადმი მიდგომა უნდა მოხდეს არა მორალიზმის პოზიციიდან ან ცუდისა და კარგის,  აკრძალულისა და დაშვებულის გაგებიდან გამომდინარე, არამედ ეგზისტენციალური მიდგომიდან გამომდინარე. აგრეთვე ჩვენი ღვთისადმი ურთიერთობისა  და განღმრთობის გზაზე წარმატების მქონე ადამიანის პოზიციიდან გამომდინარე.

2 . ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე ეგების, რომ აღსარება იყოს გაგებული და გააზრებული როგორც მკურნალობა,  აღსარება კურნების საიდუმლოა, რომელსაც ადამიანის ბუნება (პიროვნება) გამთლიანებისაკენ,  განკურნებისაკენ და ღმერთთან ურთიერთობის აღდგენისაკენ მიჰყავს. როგორც სნეული მიმართავს ექიმს, როდესაც იგი ავადმყოფობს, ასევე ცოდვილი უნდა მიმართავდეს აღსარების საიდუმლოს, რომ განიკურნოს ყოველგვარი სულიერი დაავადებებისა  და ცოდვისგან.

3 . აღსარების მიმღები მღვდლის დამოკიდებულება აღმსარებლის წინაშე უნდა იყოს როგორც შუამავლისა ღმერთსა და ადამიანს შორის. მან არ უნდა იფიქროს ბევრი იმის შესახებ, თუ რა უნდა უთხრას აღმსარებელს ,  არ შეიძლება ყოვლითურთ მიუძღვნას თავი მოსმენას.  აღსარების მოსმენისას მღვდელი უნდა ლოცულობდეს მონანულზე. ამგვარი სახით, იგი უნდა იყოს მონანულის მეოხი ღვთის წინაშე.  ეს არის ერთადერთი საშუალება მიიღო შთაგონება და თქვა ის სიტყვა, რომელიც  შეეწევა მონანულს სულიერ კურნებაში.

მთარგმნელი:  მიქაელ მთაწმინდელი.