რას ვგულისხმობთ ქრისტიანულ ღირებულებეში და რაში არ ემთხვევა ისინი ე.წ. “ზოგადსაკაცობრიო” ფასეულობებს, რომელთაც ეფუძნება სეკულარული ჰუმანიზმი? უპირველეს ყოვლისა, აქ უნდა ითქვას იმის შესახებაც, რომ ქრისტიანობისთვის უმაღლესი და აბსოლუტური ღირებულება, ჭეშმარიტების მთავარი კრიტერიუმი ერთიანი ღმერთია, რომელიც სამყაროს, იესო ქრისტეს სახით წარუდგა. სწორედ ღმერთი აღიქმება სამართლებრივ და საზოგადოებრივ ნორმათა პირველწყაროდ, ხოლო ქრისტეს მცნებები – როგორც ურყევი ზნეობრივი კანონი. ღირებულებათა ქრისტიანული სკალა თეოცენტრულია და მის ცენტრად ქრისტე მოიაზრება. სეკულარული ჰუმანიზმი, პირიქით, ანთროპოცენტრულია, რადგან ადამიანს აღიქვამს “ყველაფრის საზომად”, როგორც აბსოლუტურ ღირებულებასა და ჭეშმარიტების საზომს. ქრისტიანობა გამომდინარეობს იმ წარმოდგენებისგან, რომ ადამიანური ბუნება ცოდვით არის დაზიანებული და საჭიროებს გამოსწორებას, გამოსყიდვას და განღმრთობას. სწორედ ამიტომ ეკლესიას “არ შეუძლია დადებითად აღიქვას სამყაროს მოწყობის იმგვარი წესი, როცა ყველაფრის ცენტრში აყენებენ ცოდვით შელახულ ადამიანს— პიროვნებას.” ჰუმანიზმში კი თავისთავად ცოდვის გაგება არ არსებობს, და ერთადერთი, რაც ჰუმანისტთა წარმოდგენით ზღუდავს ინდივიდუმის თავისუფლებას, — ეს სხვა ინდივიდთა დამცველი სამართლებრივი ნორმებია.

“ქრისტიანულ” და “ზოგადსაკაცობრიო” ღირებულებებზე საუბრისას, მე ვითვალისწინებ, რომ ორივე ცნება საკამათო და მტკივნეულია. რამდენად შესაძლებელია მივუთითოთ ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებებზე, როცა ყველა ცივილიზაციას, ყოველ კულტურას და ყველა ხალხს თავისი ღირებულებითი ორიენტირები აქვთ, რომლებიც არცთუ ისე ხშირად ემთხვევა იმას, რაც სხვა ცივილიზაციაში, სხვა კულტურასა და სხვა ხალხებშია მიღებული? მეორე მხრივ, როგორ შეიძლება ქრისტიანულ ღირებულებებზე საუბარი, როცა თანამედროვე პროტესტანტული ერთობების მნიშვნელოვანი ნაწილი რევიზიას უტარებს ქრისტიანული დოგმატურ და ზნეობრივ სწავლებათა საფუძვლებს, მათი პოლიტკორექტულობის ნორმების სასარგებლოდ შეცვლის ხარჯზე? ამ გაგებით, შესაძლოა უფრო სწორი ყოფილიყო დაგვეპირისპირებინა (როგორც ეს კეთდება მოსკოვის პატრიარქატის ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში), “ტრადიციული” და “ლიბერალური” ღირებულებები. კიდევ უფრო განზოგადებულად შეიძლება საუბარი დაპირისპირებულობაზე რწმენასა და ურწმუნობას შორის, სეკულარიზმის ნორმათა და რელიგიურ მსოფლგაგების ნორმებს შორის ფუნდამენტურ შეუსატყვისობაზე.

ამგვარი შეუსაბამობის ბევრ კონკრეტულ მაგალითს შეიცავს “რუსული მართლმადიდებლური ეკლესიის სოციალური კონცეფცია”-რომელიც თანმიმდევრულად და სხვადასხვა დონეზე ამტკიცებს ტრადიციულ ღირებულებათა უპირატესობას ლიბერალურთან მიმართებაში. ჩემი მხრიდან რამდენიმე მაგალითს მოვიყვან ადამიანთა საზოგადოების ისტორიისა თუ თანამედროვე ყოფიდან იმ შეუსაბამობის საილუსტრაციოდ, რომელზედაც ვსაუბრობთ.

თანამედროვე სეკულარული სამართლის მხრივ, ყველაზე საშიშ დანაშაულებათა რიცხვს მიეკუთვნება ადამიანის სიცოცხლის, პირადი და სახელმწიფო საკუთრების, საზოგადოებრივი სიმშვიდის ხელყოფა. სწორედ ამგვარი დანაშაული ისჯება შედარებით მკაცრად. მაგრამ, ამასთან ერთად, იგივე კანონი, რომელიც დამნაშავეს ასამართლებს სხვა ადამიანის მკვლელობისთვის, იცავს მკვლელის სიცოცხლეს, ადამიანის სიცოცხლის აბსოლუტური ღირებულებიდან გამომდინარე. რელიგიურ ტრადიციაში კი ადამიანის ამქვეყნიური ცხოვრება სრულიადაც არ წარმოადგენს აბსოლუტურ ღირებულებას. და ყველაზე საშიშ დანაშაულებად ითვლება არა ის დანაშაულებანი, რაც ადამიანის წინააღმდეგაა მიმართული, არამედ ისინი, რომლებიც ღვთისა და რწმენის საწინააღმდეგოა. არ არის შემთხვევითი, რომ ძველ დროში ბევრ ხალხში უფრო მკაცრად ისჯებოდა ღვთის გმობა და საწმინდეთა შეურაცხყოფა: ბერძნულ-რომაულ და იუდეურ ტრადიციებში, მაგალითად ,,სიწმინდის ხელყოფა”, როგორც წესი, სიკვდილით ისჯებოდა. იმავე დროს, ბევრ ქვეყანაში დამნაშავეს თუ ბრალდებულს შეეძლო თავი ტაძრისთვის შეეფარებინა. თუმცა თანამედროვე კანონმდებლობისთვის ეს თითქმის აბსურდულად ჟღერს, მაგრამ საკურთხეველში შეხიზნული დამნაშავის ხელშეუხებლობას იგივე კანონი იცავდა, რომლის ძალითაც მას სიკვდილი ჰქონდა მისჯილი. მეტიც, (საკურთხეველში) დაპატიმრება განიხილებოდა როგორც მძიმე დანაშაული.

ზემოხსენებულ საკანონმდებლო ნორმისთვის არანაირი ახსნა არ არსებობს, გარდა იმისა, რომ ის დაფუძნებული იყო რელიგიურ ღირებულებათა პრიორიტეტზე “ზოგადსაკაცობრიოსთან” შედარებით. თანამედროვე იურისპრუდენციის თვალსაზრისით, სიკვდილით დასჯა სიწმინდეების შეურაცხყოფისათვის არის მხეცური სისასტიკე, სასჯელის ზომა ჩადენილი დანაშაულის არაადექვატურია. მაგრამ ჩვენს წინაპრებს ამის შესახებ სხვა აზრი ჰქონდათ. რელიგიურ სიმბოლოთა შეურაცხყოფა განიხილებოდა როგორც ერის სულიერი ცხოვრების ყველაზე დიდ სიწმინდის—რწმენის ხელყოფა, ურომლისოდაც ერი ვერ იგრძნობდა თავს ეროვნებად. სწორედ ამიტომ ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფასაც კი არ უყურებდა შუასაუკუნეების კანონი ისე მკაცრად, როგორც რწმენის შებღალვას.

მეორე მაგალითი – ქალაქის მშენებლობის სფეროდან. ბიზანტიასა და შუასაუკუნეების დასავლეთში ფორტიფიკაციული ნაგებობანი, როგორც წესი, ისეთი გათვლებით იგებოდა, რომ თავდასხმის შემთხვევაში დაცვის ბოლო დასაყრდენს ტაძარი წარმოადგენდა : სწორედ მასში ხედავდნენ ბოლო იმედს ალყაშემორტყმულნი და სწორედ აქ ელოდნენ აღსასრულს ტაძარში თავშეფარებული მოქალაქეები. თანამედროვე საბრძოლო ხელოვნებიდან გამომდინარე, შეიძლება უჭკუობად მოგვეჩვენოს დაცვის ბოლო ხაზად ეკლესიის შემონახვა, რომელიც წარმოადგენს ყველაზე მოუხერხებელ და გამოუსადეგარ არქიტექტურულ ნაგებობას. მაგრამ ჩვენი მორწმუნე წინაპრები სხვაგვარად ფიქრობდნენ.

არქიტექტურის ყველაზე განთქმული ძველი ძეგლები მიძღვნილი იყო ღვთისადმი და იყო შედეგი მათი შემოქმედთა ცოცხალი და მგზნებარე რწმენისა. იქამდე, სანამ რელიგიური მსოფლმხედველობა იყო გაბატონებული, ადამიანებს არ აუშენებიათ არც ერთი სასახლე, რომელიც თავისი ზომებით ან დიდებულებით აღემატებოდა ღვთისადმი მიძღვნილ ნაგებობას. ბიზანტიის

იმპერიის ყველაზე დიდებული შენობა იყო წმინდა სოფიის ტაძარი, ყველა რუსულ ქალაქშიც ყველაზე ლამაზ ადგილას იდგა ქალაქის ულამაზესი შენობა — ეკლესია. “ყველაფერი საუკეთესო — ღმერთს, დანარჩენი – საკუთარ თავს”, — ამბობდნენ ჩვენი წინაპრები და ამ მოხდენილ ანდაზაში გამოხატულია მათი მსოფლხედვის მთელი არსი.
თანამედროვე სეკულარულ სამყაროს თავისი სამომხმარებლო კულტით, თავისი მატერიალური კეთილდღეობისკენ მიმართული ორიენტაციით სულ უფრო უძნელდება იმათი რელიგიური მოტივაციის გაგება, ვინც აგებდა შუასაუკუნეების დიდებულ ტაძრებს, რომლებიც დღემდე საუკეთესო ძეგლებად რჩება ევროპულ არქიტექტურაში. ამასთანავე, ჩვენს დროშიც აგებენ ადამიანები დიდებულ ტაძრებს, მაგრამ ეს, როგორც წესი, ხდება არა დასავლეთ ევროპაში, რომელიც მებრძოლი სეკულარიზმის მარწუხებშია მოქცეული, არამედ მის ფარგლებს გარეთ. ათი წლის წინათ აფრიკულ ქვეყანაში — სპილოს ძვლის სანაპიროში, სადაც შიმშილის პრობლემაც კი გადაუჭრელია ,- აშენდა კათოლიკური ტაძარი, რომელიც თავისი ზომებით რომის წმინდა პეტრეს ტაძარს აღემატება. ტაძრის მშენებლობა მიმდინარეობდა საზოგადოების მხრიდან მგზნებარე დებატების ფონზე, რომელზედაც ხაზგასმული იყო, რომ ასეთ ღარიბ ქვეყანაში ასეთი დიდი ტაძრის მშენებლობა ეკონომიური თვალსაზრისით არ იყო მიზანშეწონილი. ასეთივე დისკუსიები სდევდა იესო მაცხოვრის ტაძრის მშენებლობას რუსეთის დედაქალაქში, იმ ქვეყანაში, სადაც მრავალი მწვავე ეკონომიკური პრობლემაა გადაუწყვეტელი, სადაც მოსახლეობის მეოთხედი დღემდე სიღარიბის ზღვარს მიღმა იმყოფება. მაგრამ იმათთვის, ვისი ძალისხმევით და ხარჯითაც მიმდინარეობდა ხსენებულ ტაძართა მშენებლობა,

საკითხი პროექტის ეკონომიკური მიზანშეწონილობის შესახებ არ დამდგარა. მათი მთავარი მამოძრავებელი ძალა იყო ღვთის რწმენა და მისწრაფება ღვთისათვის გაეღოთ ყველაფერი საუკეთესო, რაც გააჩნდათ.

ადამიანები, რომელთათვისაც მათი რელიგიური ღირებულებანი შეადგენს ცხოვრების მთავარ არსს, არიან არამარტო აფრიკაში ან რუსეთში. ასეთი ადამიანები არც თუ მცირეა დასავლეთ ევროპაშიც. სოციოლოგიური გამოკითხვების მიხედვით, დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში მოსახლეიბის 60-დან 95 პროცენტამდე თავისთავს ჯერ კიდევ მოიაზრებს ქრისტიანად. მაგრამ “პრაქტიკოს” ქრისტიანთა რიცხვი განუხრელად მცირდება. მებრძოლი სეკულარიზმი , თავის მხრივ, ძალ-ღონეს არ იშურებს იმისათვის, რომ ქრისტიანობა მოდიდან გადავიდეს, რომ ის აღიქმებოდეს “წარსულის გადმონაშთად”, რომ მან ადგილი დაუთმოს უფრო “პროგრესულ” მსოფლმხედველობრივ კონცეფციებს. აქტიური მუშაობაა გაჩაღებული ახალგაზრდობასთან: თანამედროვე ახალგაზრდული კულტურა, სეკულარული იდეებით ნასაზრდოები, სულ უფრო ანტიეკლესიური და ანტიქრისტიანული ხდება. სოციოლოგები არცთუ უსაფუძვლოდ წინასწარმეტყველებენ ევროპელ ქრისტიანთა საგრძნობლად შემცირებას ერთი ან ორი თაობის შემდეგ (ისლამის მიმდევართა რაოდენობის განუხრელი ზრდის ფონზე)

მიტროპოლიტი ილარიონ ალფეევი