მიზნად სულაც არ დამისახავს, ლოცვის რაობა ჩამოვაყალიბო. უბრალოდ, იმის განსაზღვრა მინდოდა, რა უნდა იცოდეს მან, ვისაც ლოცვა სურს. მე, თავად დამწყები, ჩემს მკითხველსაც დამწყებად ჩავთვლი და მასთან ერთად მსჯელობას ვეცდები.  არ შევეხები მისტიკურ ლოცვისა და სრულყოფისკენ მავალთ, რადგან მათკენ „ლოცვა თავად გაიკვლევს გზას“.  როდესაც უფალი ჩვენში შემოვა და ჩვენც მივაღწევთ ღმერთამდე, როდესაც უეცრად ყოველდღიურობა ჩვენს წინაშე ისეთი სიღრმით გაიხსნება, როგორსაც უწინ ვერ ვამჩნევდით, როდესაც ვიგრძნობთ, რომ ლოცვა ჩვენში ცოცხლობს, ღვთის არსებობას ვგრძნობთ, მის პირისპირ ვდგავართ, თაყვანს ვცემთ და ვესაუბრებით, მაშინ ყველაფერი რიგზეა. მაგრამ ხშირად ადამიანის უმთავრეს პრობლემად იქცევა ხოლმე განცდა, თითქოს უფალი მასთან არ არის. სწორედ ამაზე მსურს ვისაუბრო.

სინამდვილეში, უფალი ყოველთვის ჩვენთანაა, ჩვენ მხოლოდ განცდა გვაქვს მისი არსებობისა. ზოგჯერ თითქოს ღვთის წინაშე ვდგავართ, არადა ცაში სიცარიელეს ვესაუბრებით, საიდანაც, ბუნებრივია, პასუხს ვერ მივიღებთ, ღმერთი კი არ ჩანს… როგორ მოვიქცეთ? უმთავრესი იმის ხსოვნაა, რომ ლოცვა — შეხვედრაა და ღრმა ურთიერთობა, რომელიც ნაძალადევად არ შედგება. ფაქტი, რომ ღმერთს შეუძლია, ხილული გახდეს ან პირიქით — განცდა დაგვიტოვოს, თითქოს აქ არ არის, უკვე ამ ცოცხალი ურთიერთობის ნაწილია. უხეშად თუ ვიტყვით, უფლის მექანიკურად გამოძახება შესაძლებელი რომ ყოფილიყო, აღარავითარი ურთიერთობა არ იარსებებდა. ასეთი ურთიერთობა მხოლოდ ჩვენს წარმოსახვასთან, გამონაგონ გამოსახულებებთან ან კერპებთანაა შესაძლებელი, ცოცხალ ღმერთთან კი, ისევე, როგორც თითოეულ ადამიანთან, ურთიერთობა თავისთავად უნდა იწყებოდეს და ვითარდებოდეს, რაღა თქმა უნდა, ორივე მხარის თავისუფალი ნებით.

ხშირად საყვედურს გამოვთქვამთ, რომ იმ რამდენიმე წუთის განმავლობაში, რომელსაც დღის მანძილზე ვუთმობთ ლოცვას, ღმერთი ხილულად არ გვევლინება. მაგრამ რას ვიტყვით დანარჩენ 23 საათზე, ან ცოტა მეტზეც, როცა უფალი კარზე გვიკაკუნებს, ჩვენ კი ვპასუხობთ: „მომიტევე, დაკავებული ვარო“? ან, საერთოდაც, დუმილს ვირჩევთ, რადგან ეს ხმა საკუთარ გულში, გონებაში, ცნობიერებასა თუ სინდისში, შესაძლოა, ვერც კი გავიგონოთ? ჩვენ ხომ თავად განვშორდებით მას.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ღმერთთან შეხვედრა — ყოველთვის სამსჯავროა, სადაც შეიძლება განმართლდე და დაისაჯო. რაღა თქმა უნდა, ეს არ იქნება მარადიული ხსნა ან საბოლოო განაჩენი, მაგრამ უფალთან შეხვედრა ყოველთვის კრიტიკული მომენტია. მადლობა ღმერთს რომ ყოველთვის ხილული არ არის, როდესაც სრულიად უპასუხისმგებლოდ ვესწრაფით მის გამოცხადებას. წმინდა წერილში მრავალგზისაა აღნიშნული: ღმერთთან პირისპირ შეყრა სახიფათოა, რადგან ღმერთი — ძალაა, სიმართლე, სიწმინდე, და როდესაც ღვთის მყოფობას ვერ ვგრძნობთ და ვერ განვიცდით, გული მადლიერებით უნდა გვევსებოდეს, რადგან უფალი მოწყალეა: დროზე ადრე არ მოდის, რომ მასთან შეხვედრა სასჯელად არ გვექცეს. მრავალი წლის წინ ერთმა კაცმა, მთხოვა: ღმერთი მაჩვენეო. ავუხსენი, რომ ამის გაკეთება არ შემეძლო და რომც შემძლებოდა, უფალს მაინც ვერ იხილავდა, რადგან განცდა ღვთის განსაჭვრეტად მასთან უცილობლად რაიმე საერთო უნდა გვქონდეს. როდესაც ამის მიზეზი იკითხა, პასუხად შევთავაზე, სახარების ის მონაკვეთი გაეხსენებინა, ყველაზე მეტად რომ აღელვებდა. მან იოანე სახარების მერვე თავი გაიხსენა, ამბავი იმ ქალისა, მეძავობაში რომ ამხილეს. შევთავაზე, ამ სცენაში საკუთარი თავი ამოეცნო: ვინ ხარ — მაცხოვარივით მოწყალე, რომელსაც ამ ქალის გამოსწორება ღრმად ეიმედება, რომელმაც საკუთარი ცოდვები გაიაზრა და უკან დაიხია თუ ერთი ახალგაზრდა, რომელიც ჯერ კიდევ ორჭოფობს მეთქი? მიპასუხა: მე ის ერთადერთი იუდეველი ვარ, რომელიც უკან არ გაბრუნებულა და ქალზე ხელი აღმართაო. მივუგე მე: უფალს მადლობა შესწირე, რომ მასთან პირისპირ შეხვედრის საშუალებას არ გაძლევს-მეთქი.

ეს საკმაოდ უხეშიმაგალითი ხომ  ხშირად ჩვენც გვესადაგება! შესაძლოა, ღვთის სიტყვას პირდაპირ არ უარყოფდეთ, მაგრამ გამოვტყდეთ: ხშირად ვიქცევით ქრისტეს ვნებებში მონაწილე მეომრების მსგავსად, ვცდილობთ, თვალი ავუხილოთ მაცხოვარს, რათა დაუბრკოლებლად გავაწნათ სილა. განა ასე არ ვიქცევით, როცა ღვთის მეუფებას ვემალებით  და ჩვენი ნებისამებრ ვმოქმედებთ? ვცდილობთ, რიდე ჩამოვაფაროთ თვალებზე, არადა თავს ვიბრმავებთ. შესაძლებელია კი ასეთ წუთებში მისი განჭვრეტა? ღმერთთან მიმყვანებელი ხომ მხოლოდ მონანული გული შეიძლება გახდეს.

სახარება და ის ადამიანები გავიხსენოთ, უფალთან მისაახლებლად რომ ვერ კადნიერდებიან. ასისთავი ასე მიმართავს მაცხოვარს: „უფალო, ნუ მოშურებ, არამედ სიტყვით ხოლო სთქუ და განიკურნოს მონაი ესე ჩემი“. ან ნავში მჯდომი პეტრეს სიტყვები გავიხსენოთ, აურაცხელი თევზი რომ დაიჭირა: „განვედ ჩემგან, რამეთუ კაცი ცოდვილი ვარ, უფალო“. ეგებ პირველად იმ წუთებში იგრძნო გულწრფელი თავდამბლობა და სწორედ მაშინ დაინახა ქრისტე, როგორც მეფე?! ჩვენ თუ გვითქვამს ოდესმე: „არა ვარ ღირსი, რაითა სართულსა ქუეშე სახლისა ჩემისას შემოხვიდე“?

უნდა გვესმოდეს: უფალი იმიტომ არ მოდის ჩვენთან, რომ ხშირად თავად მისი კი არა, მისგან რაღაცის მიღება გვსურს. განა შეიძლება, ასეთ მდგომარეობას ურთიერთობა დავარქვათ? ნუთუ მეგობრების მიმართაც მსგავსი დამოკიდებულება გვაქვს? იმას ვეძებთ, რასაც მეგობრობა გვაძლევს თუ თავად მეგობარი გვიყვარს? ან რამდენად სამართლიანია ასეთი დამოკიდებულება უფლისადმი?

მოდით, კვლავ ლოცვას დავუბრუნდეთ: გავიხსენოთ, რამდენად ძლიერი და მხურვალეა ლოცვა მოყვასის ან რაიმე მნიშვნელოვანისთვის, როდესაც მთელი არსებით ლოცვას მივეცემით. მაგრამ არის კი ასეთი ლოცვა ღმერთთან შესახვედრად მიმართული? ამ შემთხვევაში ხომ უპირველესი სწორედ ის საგანი თუ პიროვნება ხდება, ვისთვისაც ვლოცულობთ, ხოლო როგორც კი ლოცვის სხვა ეტაპზე გადავინაცვლებთ, ჩვენში თითქოს რაღაცა ცივდება. ღმერთმა იბრუნა პირი? არა, უბრალოდ, ჩვენი ლოცვაა მიმართული ვინმეს ან რამესკენ და არა ღვთისკენ. მაშ, რატომღა გვიკვირს, რომ ღვთის მყოფობას ვეღარ შევიგრძნობთ, ჩვენ ხომ საკუთარი ნებით განვეშორებით  შემოქმედს? უფლის „არყოფნის“ სხვა მიზეზებიც არსებობს: სანამ ადამიანს საკუთარი „მე“ აქვს, მასთან ღვთის გამოცხადებაც შესაძლებელია, მაგრამ როგორც კი იმად ქცევას ეცდება, ვინც სინამდვილეში არ არის, ამგვარი ურთიერთობა შეუძლებელი ხდება.

ლოცვისას ღმერთის ღმერთობას უნდა ვაცნობიერებდეთ და თავი მას უნდა მივუძღვნათ. თუ ღვთის ნების აღსრულებისთვის მზად არ ვართ, ვცადოთ და ყური მაინც დავუგდოთ მას. მაგრამ თუ ცხოვრებას მდიდარი ყმაწვილივით გავაგრძელებთ, სიმდიდრეზე რომ ვერ ვთქვა უარი, როგორღა შევძლებ ღმერთთან შეხვედრას? ხშირად ხომ ლოცვას უფრო გულის მოსაოხებლად აღვავლენთ, ვიდრე უფლის განსადიდებლად…ვერაფრით ვთმობთ ქონებას, რომ სანაცვლოდ უძვირფასესი მარგალიტი მივიღოთ. ან, საერთოდ, ვეძებთ კი ამ მარგალიტს?

როცა ქალსა და მამაკაცს ერთმანეთი შეუყვარდებათ, საპირისპირო სქესის სხვა წარმომადგენელი აღარ აინტერესებთ. გავიხსენოთ ძველი გამოთქმა: როცა სასიძოს სასძლო ჰყავს, დედაკაცებთან და მამაკაცებთან კი არა, ჩვეულებრივი ადამიანებთაა გარემოცულიო.

ასე უნდა ვუყურებდეთ სიმდიდრესაც. თუ ღმერთთან შეკავშირება გვსურს, ამ ქვეყნიური სიმდიდრე გაცრეცილი, ნაცრისფერ ფონად უნდა იქცეს მთავარ, ერთადერთ ჭეშმარიტებასთან შედარებით. როდესაც ღვთის არსებობას ვერ გრძნობ, უმჯობესია, საკუთარ თავს ჰკითხო: ვის მიუძღვის ამაში ბრალი? ხშირად ღმერთს ვადანაშაულებთ, თითქოს არასდროს ჩანს, როცა გვჭირდება, ხმას არ გვცემს, როცა ვუხმობთ; ხანაც ვითომდა სარწმუნოება აღმოგვათქმევინებს: „ღმერთი ჩემს სარწმუნოებასა და მოთმინებას სცდისო“ და უამრავ მიზეზს ვპოულობთ, რომ ღვთის სამსჯავრო ჩვენთვის უფრო მომგებიანი კუთხით განვიხილოთ…

მდგომარეობა, რომელზეც გესაუბრებით, ალბათ მართლაც საკუთრივ ჩემია, მაგრამ გარკვეულწილად ხომ თქვენიცაა? თუ ლოცვა გვსურს, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ცოდვილნი ვართ, რომ ხსნას მოველით, რომ ღვთისგან განშორებულთ მის გარეშე ცხოვრება არ ძალგვიძს და რომ ერთადერთი მსხვერპლი, რაც მას შეგვიძლია შევწიროთ, სინანულის გზით სრულყოფისკენ სწრაფვაა. ლოცვა ზესვლაა ღვთისკენ, მასთან ეტაპობრივად მიახლოებაა, რაც, თუ ნაადრევად მოხდა, შესაძლოა, სასჯელად გვექცეს. ერთადერთი რისი გაკეთებაც ძალგვიძს, მოკრძალებული თაყვანისცემაა უფლისა და იმის თხოვნა, რომ შეგვაძლებინოს და ღირსგვყოს მასთან მიახლოებისა არა სამსჯავროზე, არამედ მარადიულ ცხოვრებაში.

მოდით, მეზვერსა და ფარისევლის იგავი გავიხსენოთ: მეზვერი მიდის ტაძარში და მოშორებით დგება. უწყის რომ გამართლების ღირსი არ არის, რადგან ღვთის სასუფეველს არ ზიარებულა, სიყვარულით სავსე, სამართლიან სამყაროში არ უცხოვრია, მისი სამყოფელი სასტიკი, ძალადობით აღსავსე ქვეყანაა, მაგრამ სწორედაც ისწავლა ბევრი რამ, რაზეც ფარისეველს წარმოდგენა არ აქვს; იქ მიხვდა, რომ ამ სისასტიკეთა და ძალმომრეობით აღსავსე სამყაროში ერთადერთი სასოება — გულმოწყალეობაა და თანაგრძნობაა, რომელიც ჩვეულებრივი ურთიერთობების ჩარჩოებში ვერ თავსდება, მაგრამ ძალუძს, შეაჩეროს ყოველდღიური უგულობა. მეზვერემ, როგორც გამომძალველმა, საკუთარი გამოცდილებით კარგად უწყის, რომ ცხოვრებაში დგება მომენტები, როდესაც შეიძლება, ადამიანს ვალი აპატიო, ციხეში არ გაუშვა, მისი მდგომარეობა შენს გულს შეეხოს… თავადაც რამდენჯერ გადარჩენილა ასეთი მოულოდნელი მოწყალების შედეგად… მეზვერე განზე დგას, რადგან ფიქრობს, რომ ტაძრის სივრცე, სივრცე ღვთის სამართლიანობისა და სიყვარულისა, მას არ ეკუთვნის, თუმცა გამოცდილებით იცის, რომ ხშირად დაუჯერებელიც სრულდება და სასოებით ამბობს: „ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა ამას“.

გახსოვთ მაცხოვრის სიტყვები პავლესადმი: „ძალა ჩემი უძლურებასა შინა სრულქმნის“? აქ სისუსტე კი არ იგულისხმება, როდესაც ვცოდავთ ღმერთს ვივიწყებთ, არამედ სირბილე, მოქნილობა, გამჭირვალობა, მდგომარეობა, როდესაც თავს უფალს მიანდობ. იალქანი გავიხსენოთ, მთელი გემის წაყვანა რომ შეუძლია, როდესაც ქარით გაივსება. იალქნის ნაცვლად ხისტი დაფა ხომ სრულიან უმაქნისია. რკინის ხელთათმანი მტკიცე კია, მაგრამ მისი მეშვეობით ძალზე ცოტა რამის გაკეთებაა შესაძლებელი. ქირურგის ხელთათმანის წყალობით კი მკურნალის ხელი სასწაულებს ახდენს.

ოცდახუთი წლის წინ ერთი ჩემი მეგობარი პარიზის განთავისუფლებას სეეწირა. მას ორი შვილი ჰყავდა, რომლებიც მამის სიკვდილის შემდეგ დამიახლოვდნენ. ერთხელ მისი ქალიშვილი, თხუთმეტიოდე წლის გოგონა, ჩემთან, მისაღებში მოვიდა (მღვდლობამდე ექიმი გახლდით), მაგიდაზე სახარება დაინახა და გაიკვირვა: არ მესმის, როგორ შეიძლება განათლებულ ადამიანის ასეთი სინანულის სჯეროდესო. წაგიკითხავს-მეთქი? არაო. ჰოდა, გახსოვდეს, მხოლოდ ძალიან სულელები მსჯელობენ იმაზე, რაც არ იციანმეთქი. მან სახარება წაიკითხა და სრულიად შეიცვალა.

გავიდა დრო და უკურნებელი სენით დაავადდა. უკვე მღვდელი ვიყავი და ინგლისში ვმსახურობდი, როდესაც მომწერა: მას შემდეგ, რაც სხეული დამიძაბუნდა და კვდომა იწყო, სული უფრო გამიცოცხლდა და ღვთის არსებობას უფრო ცხადად ვგრძნობო. მივწერე — ასეთი მდგომარეობა დიდხანს არ გაგრძელდება, როცა ღონე სრულიად გამოგეცლება, საკუთარი ძალებით ღვთისკენ სწრაფვას ვეღარ შეძლებ და მოგეჩვენება, რომ მისკენ მიმავალი ყველა გზა ჩაკეტილია-მეთქი. მერ ისევ მომწერა: ისე დავუძლურდი, უფალზე ფიქრის ძალაც აღარ შემწევს და ისეთი გრძნობა მაქვს, თითქოს ღმერთი არ არისო… ვურჩიე, თავმდაბალი ყოფილიყო, ამ სიტყვის ჭეშმარიტი გაგებით.

თავდამბლობა ლათინური სიტყვის „ჰუმუსისგან“ (ნაყოფიერი მიწა) წარმოდგება და, როგორც ხშირად ჰგონიათ, სულაც არ ნიშნავს საკუთარ თავზე გამუდმებით აუგის თქმას. თავდამბლობა ნაყოფიერი მიწასავითაა, რომელიც მუდამ შენს ფეხვეშაა და მასზე ისე დააბიჯებ, ყველაფრის მიმღებია და ამ ყველაფერს, თუნდაც ნაგავს, სიცოცხლის მომნიჭებელ სიმდიდრედ გარდაქმნის. იგი ყველანაირ თესლს ითვისებს და მათგან მრავალგვარ ნაყოფს აღმოაცენებს.

ქალს ვურჩიე, სწორედ ასეთი ყოფილიყო და ღვთისა და ადამიანისგან მორჩილად დაეთმინა ყველაფერი. მან მართლაც მრავალი განსაცდელი დაითმინა. ავადმყოფობის ექვსი თვის თავზე ქმარმა მიატოვა — მომაკვდავი ცოლის ყორება მობეზრდა, სანაცვლოდ კი ღმერთმა ნათელი მოჰფინა. მოგვიანებით მატყობინებდა, — მთლად დავძაბუნდი, ღვთისკენ სწრაფვის ძალა აღარ შემწევს, მაგრამ ახლა ღმერთი თავად მოდის ჩემთანო. სწორედ ეს გახლავთ ის უძლურება, რომელშიც უფალს თავისი ძალმოსილების სრულქმნა და „არარსებობის“ „არსებობად“ ქცევა ძალუძს.

და ბოლოს, ვიდრე დავაკაკუნებდეთ (აქ მხოლოდ სასუფევლის კარი კი არა, ქრისტეც უნდა ვიგულისხმოთ, რომელიც ამბობს: „მე ვარ კარი“), უნდა გავაცნობიეროთ, რომ ჯერ კიდევ გარეთ ვართ, თორემ თუ თავს შთააგონე, რომ უკვე სასუფეველში მკვიდრობ, ცხადია, დაკაკუნების საჭიროებაც აღარ გექნება და ისღა დაგრჩენია, ანგელოზთა და წმინდათა ძიებაში აქეთ-იქით აცეცო თვალები, მერე კი, სიბნელისა და ცარიელი კედლების გარდა ვერაფერს იპოვი, სამართლიანად გაოცებ: სულაც არ ყოფილა სამოთხე მიმზიდველიო… სასუფევლამდე კი ჯერ შორია, ამიტომ უმჯობესია, საკუთარ თავს დავეკითხოთ: სად არის კარი და როგორ გავაღოთ იგი?

მიტროპოლიტი:ანტონ სუროჟელი