აღდგომამდე მაცხოვრის როგორ სხეულს ეზიარნენ მოციქულები და საიდუმლოს  სულთმოფენობამდე აღსრულების შესახებ

ამ საკითხთან დაკავშირებით ჩემი ყურადღების დათმობის მიზეზი ერთერთი თეოლოგიის ბლოგერის ახალ პუბლიკაციაზე არსებული დისკუსიაა, რომელიც ცდილობს საკითხის პრობლემურობა საკუთარი ვერსიის სახით გადაჭრას. მაგრამ რეალური პრობლემა მდგომარეობს მის მიერ არსებულ არასწორ წინაპირობებში, რომლის საფუძველზეც აყალიბებს საკუთარ თეორიას. მოკლეთ პირდაპირ გადავალ ციტატაზე:

‘’სინოპტიკოსების მიერ აღწერილი საიდუმლო სერობა, აჩენს მრავალ პრობლემას მართლმადიდებლური ევქარისტოლოგიისთვის:
1 მოციქულები ჯერ კიდევ არ იყვნენ მონათლული სულიწმინდით. ეს მოხდა მხოლოდ სულთმოფენობას. როგორ შეეძლოთ ზიარება?
2 ქრისტეს სხეული (ჯვარზე) გაკვრამდე და აღდგომამდე ჯერ კიდევ არ იყო უკვდავი და უხრწნელი. ის მათთან ერთად იჯდა მაგიდაზე. როგორ სხეულს ეზიარნენ მოციქულები?
ეს ორი პუნქტი ძალიან ართულებს წმინდა ძღვენის გარდაარსების იდეას.’’

1 პირველი არასწორი პირობაა ის გავრცელებული გაუგებრობა რომ მოციქულების ნათლობა აუცილებლად მოხდა სულთმოფენობის დროს, როცა არ არსებობს ეკლესიის მასწავლებელთა საერთო აზრი მოციქულთა ნათლობის მომენტზე. მაგრამ ამ მომენტში  ამ საკითხის ცალკე განხილვას არ აქვს არსებითი მნიშვნელობა, რადგან გინდაც დავუშვათ რომ მოციქულთა ნათლობა სულთმოფენობის მომენტში მოხდა:

2 მეორე უფრო მთავარი არასწორი წინაპირობა არის აზრი, რომ მოციქულებს არ შეეძლოთ ნათლობამდე ზიარება. მაგარამ სანამ ამას შევეხებით მანამდე უცილებელია ნათლობის ორგვარი ეფექტის შესახებ აქცენტის დასმა როგორც: 1 პერმანენტული საკრამენტული ნიშან-ბეჭედი (Χαρακτήρ) (პასიური ეფექტი) და 2 პირველქმნილი და აქტუალური ცოდვის მდგომარეობიდან სიწმინდეში გარდამქმნელი მადლი (აქტიური ეფექტი).
აქიდან პირველი — საკრამენტული ბეჭედი ნიშნავს სულის დისპოზიციას ქრისტეს სამღვდელო მსახურებაში მონაწილეობის უნარით და რა იგულისხმება: ეს არის პირობა, რომლითაც სული მარადიულად აღიბეჭდება, განეწყობა, ‘’ფორმირდება’’ როგორც საღვთო თაყვანისცემისადმი გამზადებული ჭურჭელი. ვახსენე რომ პასიურია, იმ გაგებით, რომ ამით ადამიანს ავტომატურად არ ენიჭება სიწმინდის მადლი და ისევ იგივე მეტაფორის გამოყენებით — თუ ჭურჭლად ფორმულირებული თიხა ხდება პოტენციურად მიმღებელი სითხის, ეს ავტომატურად არ ნიშნავს, რომ სითხით აუცილებლად გაივსება. ის არის პერმანენტული იმ გაგებით, რომ ადამიანი ხელახლა არ აღიბეჭდება მისით, ამიტომ არ ხდება მეორედ ნათლობა, თუნდაც უღირსად მონათვლის შემთხვევაში.
მაგრამ როდესაც უღირსების სახით არ ან აღარ არსებობს სიწმინდის მადლის არსებობის დამაბრკოლებელი ფაქტორი (impedimentum), მაშინ საიდუმლო ხდება ეფექტური. ახალი აღთქმის ეკლესიაში ორდინალური ფორმით მემკვიდრეობითი უღმერთობიდან ღმერთისკენ შემობრუნების აუცილებელი ერთადერთი პირობაა წყლით ნათლობა და მისი საკრამენტული ნიშნით აღბეჭვდა. ანუ ნათლობის დაწესებულ საიდუმლოში მონაწილეობის გარეშე ადამიანი არ განიწმინდება ორდინალური წესით (მაგრამ ექსტრაორდინალური ფორმებით, მაგ. სურვილისმიერი ნათლობით ან უფრო აღმატებული — სისხლისმიერი ნათლობით, რათქმაუნდა ადამიანს ენიჭება გამართლება). მაგრამ ავტორს მხედველობიდან რჩება ის დეტალი, რომ ძველ აღთქმაში პირველქმნილი და აქტუალური ცოდვიდან გამართლდება ხდებოდა საიდუმლოს არსებული წესის აღსრულების და ამ საკრამენტული ნიშნის დასმის გარეშე.
ეხლა, ევქარისტიის საიდუმლოში მონაწილეობის ერთადერთი არსობრივი დამაბრკოლებელი ფაქტორი არის არაწმინდა მდგომარეობაში ყოფნა — სიწმინდის მადლის არ-ქონა. ამიტომ იქიდან გამომდინარე, რომ ძველ რჯულში ახალი აღთქმის ეკლესიისგან განსხვავებით ნათლობის საკრამენტული რიტუალი არ იყო პირველქმნილი ცოდვის აღხოცვის აუცილებელი პირობა, რომლითაც ეხსნება გზა სხვა საიდუმლოებებში მონაწილეობას, ამიტომ მოციქულების შემთხვევაში არ არსებობდა მათთვის საიდუმლოს აღსრულების დამაბრკოლებელი ფაქტორი. აქედან გამომდინარე, უფალს ჰიპოთეტურად შეეძლო განკაცების პირველივე მომენტიდანვე აღესრულებინა საიდუმლო.
ამიტომ რაც შეეხება სულთმოფენობას, აქ აღარ აქვს მნიშვნელობა როდის მიიღეს მოციქულებმა ეს ბეჭედი, მაგრამ ფაქტია რომ ის, ისევე როგორც სამღვდელო ნიშანი მიიღეს პირდაპირ ქრისტესგან რიტუალური ადმინისტრირების გარეშე. მაგრამ მიუხედავად ამისა, სულთმოფენობა უფრო უკავშირდება არა ნათლობის, არამედ კონფირმაციის/ქრიზმაციის ნიშნით აღბეჭვდას.

3 რათქმაუნდა ერთადერთი უალტერნატივო მართლმადიდებლური მოძღვრებაა ის, რომ ქრისტეს სხეული აღდგომამდე არ იყო უხრწნელი, მაგრამ არასწორი წინაპირობა არის იმ დეტალის გამოტოვება, რომ მაცხოვარს აღდგომამდეც ქონდა ძალაუფლება ეპიზოდური უხრწნელების გამოვლენის. აქვე დავაკონკრეტებ, რომ აქ არაა ლაპარაკი ერეტიკული გაგებით აღდგომამდელ უხრწნელებაზე, რასაც ისედაც შევეხე ჩემს წინა სტატიაში: აფთარტოდოკეტიზმი: ერესი ეკლესიის ისტორიის ძველი ზარდახშიდან და წმ. იოანე დამასკელის მართლმადიდებლური პოზიცია.
აქ ვგულისხმობ იმას, რომ უხრწნელება შეეძლო უფალს საღვთო დისპენსაციით გამოევლინა ნებისმიერ მომენტში როცა მოისურვებდა — ღვთაებრივი ძალის ზემოქმედებით. მაგრამ ყველა ვარიანტში ეს იქნებოდა მხოლოდ გარეგანი სასწაულებრივი მოქმედება, რომელიც განსხვავებული იქნებოდა აღდგომის შემდგომი დამკვიდრებული და პერმანენტული უხრწნელებისგან, რის გამიჯვნასაც ვერ ახდენდა იულიანისტური ერესი.
ანალოგიურად, აღდგომამდე ის არ იყო ტრანსფორმირებული განდიდებული სხეულის დანარჩენი ტრადიციულად კლასიფიცირებული სამი თვისებით, მაგრამ ისინი გამოავლინა მიწიერი ცხოვრების კონკრეტულ შერჩევით მონაკვეთებში: 1. ‘’სინატიფე’’ (Subtilitas) – როცა ქალწულისგან იშვა 2.  ‘’მოქნილობა’’ (agilitas) — როცა წყალზე გაიარა და 3. ბრწყინვალება თაბორის მთაზე. აქედან გამომდინარე, მეორე კითხვის პრობლემა უქმდება, მაგრამ რომც არ გამხდარიყო მაცხოვრის სხეული უხრწნელი, იქნებოდა თუ არა ეს გარდაარსების დოქტრინისთვის პრობლემური გარემოება?
ზუსტად ამ პრობლემის არტიკულაციას ახდენს თომა აქვინელი პოსტის ავტორამდე დაახლოებით სადღაც 750 წლით ადრე S.T III. 81. 3 — ში. მაგრამ მთავარი აქ ავტორის განცხადებაა, რომ ეს ‘’ძალიან ართულებს გარდაარსების იდეას’’, რაც პირიქითაა — ვისაც არაზედაპირულად ესმის გარდაარსების დოქტრინა, ძალიან ადვილად შეუძლია იდენტიფიცირება ამ არ-არსებული სირთულის. კონკრეტულად, გარდაარსების დოქტრინის მთავარი იდეა მდგომარეობს იმაში, რომ საიდუმლოებრივი ძალით ტრაპეზზე მყოფობს მხოლოდ ქრისტეს სხეულის სუბსტანცია და არა სხეულის აქციდენციები (რომლებიც მყოფობს თანხლებითად ‘’secundum concomitentiam’’ არა ფიზიკურად და საიდუმლოებრივად, არამედ როგორც ყოფიერებითად განუშორებელი  ერთეულები). ცოტა რთული საკითხია, მაგრამ ამ შემთხვევაშინ გვაინტერესებს ის შინაარსია,  რომ ქრისტეს სხეულის განზომილება საიდუმლოს ძალით არაა წარმოდგენილი ტრაპეზზე. ამიტომ, ხრწნის განმცდელობას ზიარებაში ადგილი ექნებოდა მაშინ, როცა ამ შემთხვევაში კბილები დაანაწევრებდა სხეულს, რაც შესაძლებელია მხოლოდ განზომილებითი მედიუმის მეშვეობით, რომელთანაც მოხდებოდა კონტაქტი. ამიტომ, ეს ორი პირობა, რომ ქრისტეს 1 შეეძლო სასწაულებრივად გამოევლინა უხრწნელება აღდგომამდე და 2 ესეც რო არ ყოფილიყო, მიუხედავად იმისა, რომ ქრისტე ბუნებრივი მყოფობით იჯდა ტრაპეზზე ხრწნადი სხეულით, ის საიდუმლოში მყოფობდა უხრწნელად — მარტივად ავსებს ამ არც ისე ახალ აღმოჩენილ ‘’შავ ხვრელებს’’.

რაც შეეხება დასკვნას, უკვე გასაგებია, რომ არასწორ წინაპირობებზე მარტო არასწორი დასკვნა შეიძლება გაკეთდეს, მაგრამ ამის გარდა კიდე რამდენიმე დეტალის დაკონკრეტება შეიძლება მოხდეს. მოვიყვან ავტორის ციტატას:

‘’ჩემი (ერეტიკული) ჰიპოთეზა: საიდუმლო სერობაზე, მირთმეული პური და ღვინო იყო სიმბოლოები ეპიფანიური გაგებით. სიტყვა symbolon მოდის ბერძნული symbollw-დან: ‘’ვაერთებ’’ ‘’ვაკავებ ერთად’’. მასში, განსხვავებით უბრალო ნიშნისგან, ორი რეალობა — ხილული და სულიერი შეერთებულია არა ლოგიკურად (‘’ეს’’ ნიშნავს ‘’ამას’’) და არა ანალოგიურად (‘’ეს’’ გამოხატავს ‘’ამას’’), არამედ ეპიფანიურად (ბერძნულიდან epifaneia — ვავლენ). ერთი რეალობა ავლენს მეორეს.
ანუ ეს იყო წინასწარმეტყველური სახე, რომელიც აქტუალიზირდა აღდგომის შემდეგ. სემიტისთვის ‘’წინასწარმეტყველური ჟესტი არ შემოიფარგლება მხოლოდ იმის ხილვადობით, რაც უნდა მოხდეს, არამედ გარკვეულწილად ასრულებს თვითონ წინასწარმეტყველებას (Jacques Dupont <<Etudes sur les Evangiles synoptiques>> v.1, p. 189)…’’

1. პირველ რიგში, ეკლესიას ისედაც წამს, რომ ნებისმიერი საიდუმლო არის სიმბოლო, მაგრამ რომელსაც ასევე თან ახლავს რეალობაც (res et sacramentum) — განსხვავებით რეფორმისტული წარმოდგენისგან. საიდუმლოს რეალობა — რომელსაც წარმოადგენს მადლი, ყოველთვის მყოფობს შეფარულად ნიშან-სიმბოლოებით, რადგან თითონ სიტყვა საიდუმლო შინაარსობრივად  გულისხმობს დაფარულს, სეკრეტს — ‘’sacramentum.’’  ევქარისტიაში, სხვა საიდუმლოებებისგან განსხვავებით, პურის და ღვინის სახე-ნიშნები არის საიდუმლო-სიმბოლო-ნიშანი-ფიგურა-ტიპი, ხოლო რეალობა (res), მადლის გარდა არის ასევე ქრისტეს ფიზიკური სხეულიც. ამიტომ რათქმაუნდა ქრისტეს ბოლო ტრაპეზი იყო სიმბოლო, მაგრამ ასევე მყოფობდა რეალურადაც.

2. რაც შეეხება სიმბოლოსა და ნიშნის ტერმინოლოგიურ მიმართებას,  ხშირად ეს ამბივალენტურია და დამოკიდებულია კონტექსტზე. თავი რომ დავანებოთ თანამედროვე სემიოტიკურ სტანდარტს, სადაც სიმბოლო არის ნიშნის — აღმნიშვნელის ერთერთი კატეგორია და შევხედოთ უფრო ორიგინალ გაგებას, მაგალითისთვის შეგვიძლია მოვიყვანოთ არისტოტელეს ნაშრომი ‘’ინტერპრეტაციის შესახებ’’ სადაც ამბობს:
‘’თქმული სიტყვები არის გონებრივი განცდების სიმბოლოები, ხოლო დაწერილი სიტყვები — გამოთქმულის.’’ — ამ ნაშრომში ნიშანი — ‘’symeion’’ და სიმბოლო  ურთიერთმონაცვლეობითად იხმარება. მაგრამ ტექსტის თარგმნისას ბოეთიუსი ორივე მათგანს თარგმნის როგორც ‘’nota’’ და მაგ. ავგუსტინე აღნიშნავს საერთო ტერმინით ‘’signum’’.
მაგრამ მართალია, რომ მისტიკურ კონტექსტში, სიმბოლოს არ აქვს სიტყვისგან განსხვავებით მარტო კონცეპტუალური ინდიკატორული მნიშვნელობა და ამ პრინციპით მაგ. ფსევდო-დიონისე არეოპაგელთან და მისი კომენტირებისას მაქსიმე აღმსარებელთან სიმბოლო იხმარება ანაგოგიური გაგებით, ანუ არა უბრალო ინდიკაციის მედიუმის, არამედ მისტიური განცდის კონტექსტში. მაგალითად აქ:
‘’ის (დიონისე) ამბობს, რომ ეს გამოუთქმელი, ესეიგი სიმბოლური გადახლართულია სიტყვაში გამოხატულთან.’’
რათქმაუნდა ეს არ გამორიცხავს იმას, რომ თვითონ სიტყვა, როგორც აღმნიშვნელი არ შეიძლება იწოდოს სიმბოლოდ ზოგადად, არამედ სიტყვას ზოგ შემთხვევაში არ აქვს სიმბოლური მნიშვნელობა გარკვეული რეალობისადმი, რადგან ვერ ამყარებს მასთან მედიაციას, ამიტომ ასეთ დროს სიმბოლოს ფუნქცია აქვს არასიტყვიერ ‘’გამოუთქმელ’’ მოვლენებს.

რატო გავაკეთე ამ ყველაფერზე ესეთი დაწვრილმანება: ავტორის სიტყვები, რომ ‘’განსხვავებით უბრალო ნიშნისგან… ერთი რეალობა გამოავლენს მეორეს’’ — ამ ფრაზაში ტერმინ სიმბოლოს არ აქვს ექსკლუზიური მახასიათებელი განსხვავებით ტერმინ ნიშნისგან. რადგან ნიშანი არ არის მარტო შეთანხმებითი და არბიტრალური, რასაც წარმოადგენს სიტყვა, არამედ ანტიკურ და შუასაუკუნეების დიალექტიკაში არსებობს ‘’ბუნებითი ნიშნის’’ ცნებაც (‘’signa naturalia’’) — რის ექვივალენტსაც თანამედროვე სემიოლოგიაში წარმოადგენს ‘’ინდექსის’’ ცნება. ამის ყველაზე სტანდარტული მაგალითია შავი ღრუბელი, რომელიც არამარტო მიანიშნებს წვიმაზე, არამედ ფაქტუალურად ავლენს პროცესს. ქრისტიანული რწმენისთვის ნიშანი და სიმბოლო შეიძლება იყოს ეფექტიანიც, რაც აისახება საიდუმლოში, ანუ ერთდროულად არის რეალობის როგორც მიმნიშნების, ასევე ამ რეალობის ეფექტის მედიუმი — და რაცაა ამ ყველაფრის მთავარი თემა.

ამიტომ, შეიძლება პოეტურად ჟღერდეს ევქარისტია, როგორც მომავალში რეალურად აქტუალიზირებული წინასწარმეტყველური სახე სემიტურ კონტექსტში მაგრამ რეალურად ეს ჰიპოტეზა ბევრ გაუგებრობას ეყრდნობა.